လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ 2021

လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ 2021
	လုၵ်ႉၽၢႆႇၼိူဝ် ပၼ်ၼင်ႇယၢမ်းမူင်း: ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ၽွင်းၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈ လႄးတၢၼ်း; ယုၵ်ႉမိုဝ်းသၢမ်ၼိဝ်ႉသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်; "တပ်ႉသိုၵ်းၼႆႉတိူဝ်းႁၢႆႉ"; ၽွင်းၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈ ၸႄႈဝဵင်းၵမႃႇယုတ်ႉ; သႄႉသွမ်းၸွမ်ပွင်သိုၵ်းမိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇသေ ပူၵ်းၸွမ်ပိဝ် NLD;
ဝၼ်းထိ	2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2 ဝၼ်း - ယၢမ်းလဵဝ်
ဢွင်ႈတီႈ	မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပတ်ႉပိုၼ်ႉ
လွင်ႈတၢင်းပိုၼ်ႉၶၢမ်ႇ	လွင်ႈထုၵ်ႇသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ
ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်း	တွၼ်ႈတႃႇ ၸဝ်ႈဢၢမ်းၼၢတ်ႈသိုၵ်း ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း မိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇ လႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ ၶဝ် တေလႆႈလူင်းပၼ်; တွၼ်ႈတႃႇ ပွႆႇပၼ် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢူးဝိၼ်းမျိၼ်ႉ လႄႈ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢၼ်ၶင်ၵႂၢင်ႈဝႆႉ တီႈႁိူၼ်း; တွၼ်ႈတႃႇ ႁပ်ႉယိုၼ် ၽွၼ်းလႆႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ 2020; တႃႇဢဝ်တင်း တႅၼ်းၽွင်း ၸိူဝ်း ထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတၢင်ႇ သေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်း သၽႃးယဝ်ႉ တႃႇၽွတ်ႈႁႅင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်; တွၼ်ႈတႃႇ ယႃႉပႅတ်ႈ လၵ်းမိူင်း 2008၊ တႃႇႁႂ်ႈ လၵ်းမိူင်းမႂ်ႇ ဢၼ်ငမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး; တႃႇၵေႃႇသၢင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾႅတ်ႉတရႄႇ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ;
လွၵ်းလၢႆး	ၼႄၵၢင်ၸႂ်၊ လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ
သၢႆငၢႆ	ယၢမ်းလဵဝ် လုၵ်ႉတီးၶွင်ႇၸီႇသိုၵ်း ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းသေ ၸႅၵ်ႇယၢႆႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်; ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး တတ်းဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ တင်းမိူင်းပတ်ႉပိုၼ်ႉ;
Parties to the civil conflict
ၽူႈၼႄၵၢင်ၸႂ်သၢၼ်ၶတ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း: ; (ဢမ်ႇမီးၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်) Civil Disobedience Movement (CDM); လုၵ်ႈႁဵၼ်း; ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်;	လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း တပ်ႉမတေႃႇ တပ်ႉၸုမ်းပလိၵ်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇ; ; သပိတ်ႈၸိူဝ်းၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇ;
ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်
ဢမ်ႇမီးၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်	မိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇ; ၸူဝ်းဝိၼ်း; မျိၼ်ႉသူၺ်ႇ; မျႃႉထုၼ်းဢူး; ၸူဝ်းထုတ်ႉ;
ၸိူဝ်းၸဵပ်းမၢတ်ႇ
ၸိူဝ်းၸဵပ်းမၢတ်ႇ	61 လႄႈ ၼမ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ
ၵေႃႉထုၵ်ႇတိၺွပ်း	190 လႄႈ ၼမ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ

လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ 2021 ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ဢၼ်ပေႃႇပဵၼ်မႃး ဝၢႆးသေ တပ်ႉမတေႃႇ သိမ်းဢဝ် ဢၢမ်းၼၢတ်ႈ မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[1] လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[2] လုၵ်ႉတီႈဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉ၊ တုၺ်ႉတႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်၊ တွႆႇပုင်းလဵၵ်းၵူႈဝၼ်း၊ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်၊ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ၊ ဢဝ်မိုဝ်းသၢမ်ၼိဝ်ႉပူၵ်းသေ ၶပ်ႉယႆပႆတၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉသီလႅင် ဢၼ်ပဵၼ်သီ ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ပႃႇတီႇ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[3]

ပိုၼ်းပိုၼ်ႉလင်

မိူဝ်ႈပီ 2021 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်လွင်ႈတၢင်းဝႃႈ တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ တီႈၶႅပ်းၵၢင်ၸႂ် မီးလွင်ႈဢမ်ႇသိုဝ်ႈယူဝ်းၼႆသေ လႆႈတိၶင် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းမႃးယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၸႄႈမိူင်း ၸႄႈတိူင်း၊ တႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်းလိူၵ်ႈတၢင်ႇ လႄႈ ၽူႈၸိူဝ်းလမ်ႇလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တိၺွပ်းပႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တႄႉဢဝ် ပွတ်းၼႂ်ၸဝ်ႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် လၢႆးၵပ်းသိုပ်ႇ ၾူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၶၢတ်ႇၵႂႃႇသေ ထိုင် ၵၢင်ၼႂ် မွၵ်ႈ 8 မူင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၵွင်ႉသၢၼ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢတ်ႇၵႂႃသေ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ လႆႈၶၢတ်ႇၵႂႃႇတၢင်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ၵၢင်ၼႂ် 8 မူင်း ၼႂ်ၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ လုၵ်ႉတီႈ ၶွင်ႉငဝ်းႁၢင်ႈသဵင် မျႃႉဝတီႇ ဢၼ်တပ်ႉမတေႃႇပိူင်ႇ ၼၼ်ႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လုၵ်ႉတီႈ ဢူးမျိၼ်ႉသူၺ်ႇ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉ လႆႈဢဝ် ဢၢမ်းၼၢတ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၢပ်ႈပၼ် ၸွမ်ပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇ သေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၵ်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်း တၢင်းႁိုင် ၼိုင်ႈပီ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် တၢမ်းၶမ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၶွင်ႇၸီႇၸတ်းၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ လႆႈတႄႇၽွတ်ႈႁႅၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတပ်ႉမတေႃႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် ၵူၼ်းမိူင်း

လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း တႃႇသၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်း ပွတ်းၶမ်းၼၼ်ႉ ၵွင်ႉသၢၼ်လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇ ၶိုၼ်းလႆႈမႃးသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵႅမ်မေႃယႃ ၵႃႈတီႈႁူင်းယႃ ၼႂ်းမိူင်းပတ်ႉပိုၼ်ႉၼႆႉ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းတႃႇဢမ်ႇလူင်းၵၢၼ်သေ သၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇဢွၼ်ႇၵၼ်လူင်းၵၢၼ်သေ ယူႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ဝၼ်းဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၽၢႆႇပၢႆးယူတ်းယႃ ၵႃႇတီႈႁူင်းယႃတၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မေႃယႃၶဝ်ၵူၺ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးမႃးယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ၵေႃႇမတီႇ ဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်း ဝဵင်းလူင်တႃႈလိူဝ်ႇ ၼႂ်းၵႃႈ 13 ၵေႃႉၼၼ်ႉ တႃႇ 6 ၵေႃႉ လႆႈထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇမႃးၼႆ ဢၼ်ပဵၼ် ၵႅမ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်ဝဵင်းလူင်တႃႈလိူဝ်ႇ ဢူးယႄးမုၼ်ႇ လႆႈလုၵ်ႉတီႈ ၵွင်ႉသၢၼ်တူင်ႇဝူင်းသေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ၵွင်ႉသၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းသေ ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မႃး သမ်ႉပေႃးထိုင်တီႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် တီႈ လုမ်းၽွင်းလူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်မီးတီႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတီႈ ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ၊ ၵၢၼ်လဵင်ႉသတ်း လႄႈ ၵၢၼ်ၾၢႆႇမိူင် တီႈၼႄႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႆႉ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ယူႇယဝ်ႉ။^[4] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်တၢင်းသဵင်း တီႈ ရူတ်ႉလဵၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈပႃးမႃးတီႈၼႂ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်သၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈလႄႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းရူတ်ႉလဵၼ်းလႆႈၵိုတ်းၵႂႃႇတင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် တီႈလိုၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇဢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းပိူင်ႇ ၵျေးမူင်ႇ လႄႈ မျၢၼ်မႃႉဢလိၼ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၶဝ်ႈပႃးမႃးတီႈလွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၼႆသေ လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။ ^[5] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ တီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းယေးငိုၼ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လႆႈၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႂ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ယူႇယဝ်ႉ။ ^[6] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်လိၵ်ႈတုၵ်းယွၼ်း သႂ်ႇတီႈၼႂ်း လိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၸိုင်ႈမိူင်း တီႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇမျၢၼ်မႃႉဢလိၼ်းသေ မွၵ်ႇထိုင်ၸူး တႃႇႁႂ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီၶဝ် တႃႇႁႂ်ႈၶဝ်ႈၸူးၼႃႈၵၢၼ်ၶိုၼ်းၼႆယဝ်ႉ။^[7] ၸွမ်းလူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆလိုၼ်းသုတ်း တေႃႇထိုင် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 16 ဝၼ်းၼၼ်ႉသေ လုၵ်ႉတီႈ ဢွင်ႈၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ 858 ဢၼ် ၵႃႈတီႈ ထၢၼ်ၽွင်းလူင် 22 ဢၼ်ၼႆႉ လႆႈၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႂ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်သၢၼ်ၶတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈယဝ်ႉ။^[8]

လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတပ်ႉမတေႃႇ

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းမႃး ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းတိုၵ်းသူၼ်း ယႃႇႁႂ်းၸႂ်ႉၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။^[9]ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ မၢႆႇတႄးလ်၊ ပီႇယႃႇ မျၢၼ်ႇမႃႇ၊ တၵူင်ႇ လႄႈ မၢၼ်းတလေႈ ၊ ၵေႃႇၾီႇ၊ ဢႃႇရူင်ႇထူၼ်ႈၸဵတ်း (7th Sense Creation) လုၵ်ႈယိင်း ႁူဝ်ၼႃႈသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ ၶိၼ်ႇသီႇရိတႅတ်ႉမုၼ်ႇ ၵေႃႉပိူင်ႇ^[10]ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပွႆးတွႆႇပုင်းလဵၵ်း

တႄႇဢဝ်ၶမ်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼၼ်ႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁိူၼ်း၊ ဢွင်ႈတီႈ ၸိူဝ်းမီးတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်တွႆႇပုင်းလဵၵ်း တႄႇဢဝ် ၵၢင်ၶမ်ႈ 8 မူင်းတေႃႇ 8 မူင်း 15 တႃယဝ်ႉ။ ဢဝ် ၽိင်ႈထုင်ႈ တွႆႇပုင်းလဵၵ်း လိုပ်ႈၽိူဝ်ႉလိုပ်ႈၽီၼၼ်ႉသေ ၸႂ်ႉတီႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈတၢင်ႇဝၼ်းမႃး ၵွၼ်ၵၼ်တွႆႇပုင်းလဵၵ်း ၼႂ်းမိူင်းၵူႈတီႈတီႈယဝ်ႉ။ တင်းတွႆႇပုင်းလဵၵ်းသေ ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉၵႂၢမ်း ကမ္ဘာမကြေဘူး လႄႈ အရေးကြီးပြီ ဢၼ်ပဵၼ်ၵႂၢမ်းၽၢင်ႁၢင်ႈ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတွႆႇပုၵ်းလဵၵ်း မွၵ်ႈ 30 ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇတိၺွပ်းမႃးယဝ်ႉ။

ပွႆးၼႄၵၢင်ၸႂ်

မိူဝ်ႈၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2 ဝၼ်း ၵၢင်ၶမ်ႈ 8 မူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတႃႈၵုင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၵ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ် မွၵ်ႈ 15 တႃၼၼ်ႉသေ ၶဝ်ၼႄၵၢင်ၸႂ် တႃႇႁႂ်ႈပွႆႇပၼ် တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼႆယဝ်ႉ။^[11] မိူဝ်ႈၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်းတႃႈလိူဝ်ႇ တႃႇ 6 ၵေႃႉၵေႃႈ လႆႈဢွၵ်ႇၵၢၼ်မႃးယဝ်ႉ။^[12] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်းမႃး ၵူၼ်းမွၵ်ႇ 30 ၼႆႉ လႆႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈၼႃႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃယႃ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈထုၵ်ႇတိၺွပ်းယဝ်ႉ။^[13]^[14] လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၼႆႉ ဝၼ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉဝၼ်းၼိုင် ႁႅင်းယႂ်ႇမႃးယူႇတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်း ၼၼ်ႉ လႆႈပူင်ဢွၵ်ႇ ၶေႃႈပူင် တွၼ်ႈ 144 ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇၵၢင်ၶမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶေႃႈပူင်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈပႃးဝႆႉ လွင်ႈၸုတုမ်ၵူၼ်း တေဢမ်ႇလႆႈပူၼ်ႉလိူဝ် ၵူၼ်း 5 ၵေႃႉၼႆသေတႃႉ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်တႄႉ ႁႅင်းဢမ်ႇဢူၼ်ႈၵႂႃႇ။ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 10 ဝၼ်းမႃး ၵူၼ်းၼုမ်ၶဝ် ဢဝ်လွၵ်းလၢႆးၼႄၵၢင်ၸႂ် ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးသေၵေႃႈ ၼႄၵၢင်ၸႂ်ယူႇ ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ်ယဝ်ႉ။ ပလိၵ်ႈတီႈ ဝဵင်းလွႆၶေႃ တႃႇ 40 ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းတင်း ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ ပလိၵ်ႈ 9 ၵေႃႉ ဢပွႆႇ တႃႇၵႂႃႇတိၺွပ်းပလိၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းတင်း ၵူၼ်းမိူင်းမႃးယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ၽွၼ်း ပၢင်လိၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ ပီ 2020

တႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်းထုၵ်ႇလိူၵ်ႇတၢင်ႇ မိူဝ်ႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ ပီ 2021 ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 8 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉယိုၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် လွင်ႈၶဝ်ႈၶႂၢင်ႇတြႃးႁင်း လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼၼ်ႉ။ ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တႅၼ်းၽွင်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ သေ လိူၵ်ႈတၢင်ႇမႃး မွၵ်ႈ 70 ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းၸွမ်းၵႂၢမ်းမၼ်ႈ သုၼ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၶၢမ်ႇၵျၢမ်းသႅတ်ႉၸႃႇပဵၼ် တႅၼ်းၽွၼ်းသၽႃး တီႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇယဝ်ႉ။^[15] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 5 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တႅၼ်းၽွင်းထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတၢင်ႇ မွၵ်ႈ 300 ၵေႃႉၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၽွတ်းႁႅၼ်း ၵေႃပွင်ၵၢၼ် တၢင်တူဝ် သၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းႁင်း ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈလုၵ်ႉတီႈဢွၼ်ႇလၢႆးသေၵေႃႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ။^[16]^[17] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ SNLD ၊ DPNS၊ ပႃႇတီႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈယၢင်း လႄႈ ပႃႇတီႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶျၢင်းဢသျူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶဝ်လႆႈထဵင်ၸူး လွင်ႈၵၢႆႇၵႂၢမ်း တွၼ်ႈတႃႇၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း ၶွင်ႇၸီႇၽွင်းငမ်းၸႄႈမိူင်း ႁင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။^[18] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈ my:ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ(KNPP) လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈဝႃႈသႄႉသွမ်းၼိူဝ် လွင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ၊ မၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈ တိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈထိုင် ပၢင်ပွႆးဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ်လႄႈ လႆႈတုၵ်းယွၼ်း တႃႇႁဵတ်းပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်းၼႆယဝ်ႉ။ ^[19]

လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်း

လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်တူင်ႉၼိုင်မႃး မိူဝ်ႈပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[20] သီသၢႆၽေးၼၼ်ႉ မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်တင်း သီပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်း ဢၼ်လႆႈဢွင်ႇပႄႉမႃး တီႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ ပီ 2020 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼီႇၼီႇၶိၼ်ႇၸေႃႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် သေ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ်ႁပ်ႉလႆႈၸုမ်ႈၶူးပၢႆးမေႃယႃၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းလုၵ်ႉတီႈ ၼႃႈလိၵ်ႈၵွင်ႉသၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းသေ ၵမ်ႉထႅမ်ႁၼ်ထိုင်ၸွမ်းဝႃႈ မၼ်းၵမ်ႉထႅမ်ၸွမ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ တႄႇဢဝ် ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ၸၼ်ႉမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လႄႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်း တီႈၼႂ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်သၢႆၽေးလႅင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၸိူင်ႉၼၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၼႄဝႃႈ သၢၼ်ၶတ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ၊ ဢမ်လႆႈၸႂ် ဢမ်ႇလူဝ်ႇၶဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ ပီ 2021 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 5 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ်တွင်း တီႈၵျေးၸိၼ်ႇတွင်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးမႃးသေ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းမႃး ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ယဵပ်ႉၶူဝ်း ဢၼ်မီးတီႈ ၼႃႈလိၵ်ႈၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈတႃႇၵေႇတၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 5 ဝၼ်း ၵၢင်ၼႂ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ႁဵတ်းလွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်ၼႆသေ လုၵ်ႉတီႈတပ်ႉပလိၵ်ႈၸႄႈဝဵင်း လႆႈတိၺွပ်း တွၵ်ႇတႃႇၶျူဝ်ႇယုမုၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ႁူင်းႁဵၼ်းၼ်ႉသုင် ပၢႆးထႅၵ်ႉၽႃဢၢင်ႇ တီႈ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်လႄႈ ၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၸႄႈဝဵင်း ဢူးၸေႇထႅတ်ႉဢွင်ႇ လႆႈမၢပ်ႇမႂ်တြႃးတင်း ၾိင်ႈမိူင်း တွၼ်ႈ 505 ၶ သေ ဢမ်ႇပၼ် လွင်ႈမၼ်ႈၸႂ် (ဢႃႇမၶၢမ်ႇ) သေ ႁွင်ႉ ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇတီႈ ၶွၵ်ႈၽႃဢၢင်ႇၼႆယဝ်ႉ။^[21] ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ၊ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇ၊ ဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇၼီႇယႃႇ၊ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵူႈထၢၼ်ႈထၢၼ်ႈ၊ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ယေးငိုၼ်း လႄႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈပႃးမႃးတီႈၼႂ်ႈ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် သၢႆၽေးလႅင်ယူႇယဝ်ႉ။^[22]

ၵွင်ႉသၢႆတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း

ၸိူဝ်းပဵၼ် သႄႇလီႇပရိတ်ႇတီႇမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼင်ႇ ပၢႆႇတၶုၼ်ႇ လႄႈ တွင်း ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်တၢင်ႇ ၽူတ်ႉ လွင်ႈဝႃႈၶဝ်ႈၵမ်ႉထႅမ် လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းသၢၼ်ၶတ်းၼႆယဝ်ႉ။^[23]^[24] ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႇမျၢၼ်ႇမႃႇၶဝ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်တႅမ်ႈ #SayNototheCoup၊ #RespectOurVotes၊ #HearTheVoiceofMyanmar၊ #SaveMyanmar၊ လႄႈ #CivilDisobedience ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[23] ဝၢႆးသေသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈယဝ်ႉ ႁိုင် 1 ဝၼ်း ၵူၺ်း ၵူၼ်းဢၼ်တႅမ်ႈ "#SaveMyanmar" တီႈၼိူဝ်ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉၼႆႉ မီးမႃး 325,000 ပၢႆယဝ်ႉ။^[25] ၵူၼ်းၸႂ်ႉတိုဝ်း သူဝ်ႇသျႄႇမီႇတီႇယႃႇၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်တၢင်း သီလမ် လႄႈ သီလႅင် လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ပရူဝ်ႇၾၢႆႇၶဝ်ယဝ်ႉ။^[25] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းမၼ်း ၼေႇၸူဝ်းမွင်ႇ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် လုၵ်ႈၶူၺ် ဢူးတၢၼ်းသူၺ်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလႆႈတၢင်ႇၽူတ်ႉတီႈၾဵတ်ႉပုၵ်ႉဝႃႈ မၼ်းၵမ်ႉထႅမ်ၸွမ်း ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။^[26] လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ၵၼ်သႄႉ တၢင်းသုင် မိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇ လွင်ႈဝႃႈ မီး 4 ထတ်း 8 ၼိဝ်ႉၵူၺ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[27]

ၶပ်ႉမၢႆ လူင်ပွင်သိုၵ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈတုမ်ႉတွပ်ႇၶိုၼ်း

လွင်ႈတတ်းၶၢတ်ႇ ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ "ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၼိမ်သဝ်း"ၼႆသေ လႆႈသင်ၶေႃႈပူင် ၽူႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ ႁႂ်ႈဢိုတ်း ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉ တေႃႇထိုင် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းၼႆယဝ်ႉ။^[28] ဢၼ်ပဵၼ် MTP ၼႆႉ လႆႈဢိုတ်းမႃး Facebook messenger၊ Instragram လႄႈ WhatsApp ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တႄႇလီၼေႃး တႄႉ ဢိုတ်း ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း။^[29]^[28] ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၸႂ်ႉ ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉတွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် ဢၼ်ဢမ်ႇထွမ်ႇၵႂၢမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[28] ဝၢႆးသေ ထုၵ်ႇဢိုတ်းၾဵတ်ႉပုၵ်ႉယဝ်ႉ ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၶၢႆႉၸူးၽၢႆႇ တုၺ်ႉတႃႇ သေ ဢွၼ်ၵၼ်တႅမ်ႈ #RespectOurVotes၊ #HearTheVoiceofMyanmar၊ #SaveMyanmar ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[30] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 5 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တပ်ႉမတေႃႇၶဝ် ဢိုတ်းပႃး တုၺ်ႉတႃႇ ထႅင်ႈယဝ်ႉ။^[31]^[32] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢိုတ်း ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ လွင်ႈပၼ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉယဝ်ႉ။^[33] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉသေ လႆႈတုၵ်းွယၼ်း တႃႇပိုၼ်ႇပၼ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉၼႆလႄႈ ဝၢႆးဝၼ်းမႃး လႆႈၶိုၼ်းပိုတ်ႇပၼ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵွၼ်ႉသၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇ ဢိုတ်းဝႆႉယူႇ။^[34]

ပိူင်ယုၵ်းယၢင်ၾိင်ႈမိူင်း ပၢႆးႁူမ်ႈလူမ်ႈသၢႆႇပႃႇ (Cyber Security Law)

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၶဝ်တေ ဢိုတ်းႁႄႉ လွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈၸႂ်လႄႈသင်၊ တွၼ်ႈတႃႇ မၵ်းၶၢၼ်းၵူၼ်းပၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉလႄႈသင်၊ တွၼ်ႈတႃႇ လတ်းၶဝ် ၶေႃႈမုၼ်းလႄႈသင် ၶဝ်လႆႈတၢင်ႇ ပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇၾိင်ႈမိူင်း ပၢႆးႁူမ်ႇလူမ်ႈသၢႆႇပႃႇ မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၾိင်ႈမိူင်း ပၢႆးႁူမ်ႇလူမ်ႈသၢႆႇပႃႇ ဢၼ်တၢင်ႇလၢတ်ႈဝႆႉ ဢၼ်မီး ၼႃႈလိၵ်ႈ 36 ၼႃႈၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ပိုၼ်ၽႄႈပၼ်ၸူး ဢေႃႇပရေႇတႃႇၽၢႆႇၵပ်းသိုပ်းမူဝ်ႇပၢႆးတင်းသဵင်ႈ လႄႈ ၶွမ်ႇပၼီႇ ၸိူဝ်းလႆႈဝႆႉဝႂ်တႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶွင်ႉၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇရၢႆႇတႃႇဝႃႈတႄႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ၶဝ်လႆႈဝႆႉ ၽိုၼ်မိူၼ်မၼ်းၼၼ်ႉသေ ၾိင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵႅတ်ႇၶႄၵူၼ်းမိူင်း၊ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉ ဢၼ်ၸႂ်ႉပၢႆးမေႃဢီႇလႅတ်ႇထရေႃႈၼိတ်ႉသေ ၵဝ်းယုင်ႈလွင်ႈၼိမ်သဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈပၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်တေလႆႈ ႁႄႉႁၢမ်ႈပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ လိၵ်ႈ၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ မဵဝ်းလိူင်းမဵဝ်းဢမ်ႇငမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၾိင်ႈငႄႈမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵႂၢမ်းၵၢင်လၢႆ လႄႈ ၶၢဝ်ႇၽၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ၊ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းၽွမ်ႉၽဵင်ႇၵၼ် တႅၵ်ႈယၢႆႈသေ လႆႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းၸင်းၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၽၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်လၢတ်ႈမိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 10 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဝႃႈတႄႉ ပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းတေပဵၼ် လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ၼိူဝ် သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸုမ်းၽၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉ ၶဝ်တၢင်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇၾိင်ႈမိူင်း ပၢႆးႁူမ်ႇလူမ်ႈသၢႆႇပႃႇၼႆႉ မ်းပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈဢၼ်ၽၢႆႇသၢၼ်ၶတ်းၶဝ် ႁူၺ်းၵူၼ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။^[35] ပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇၾိင်ႈမိူင်းပၢႆးႁူမ်ႇလူမ်ႈသၢႆႇပႃႇၼႆႉ မၼ်းလူဝ်ႇလႆႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းမူၼ်ႉမႄးႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းလႄႈသင်၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼင်ႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပႆႇၸႂ်ႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းလီ တွၼ်ႈတႃႇ မၵ်းမၼ်ႈၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼႆႉၼႆလႄႈသင်၊ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇၾိင်ႈမိူင်းၼႆႉသေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶၢမ်ႈၸၼ်ႉၼႂ်းၵႄႈမၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်လူဝ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉသေ သင်ၸဵဝ်းၼႅတ်ႈမၵ်းမၼ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၸုမ်းၶွမ်ႇပျူႇတႃႇမိူင်းမျၢၼ်ႇ လႄႈ ၸုမ်းၶွမ်ႇပျူႇတႃႇၶဝ် တေသၢၼ်ၶတ်း ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းၼႆလႄႈသင်၊ တွၼ်ႈတႃႇ ၽွၼ်းလီဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၽွၼ်းလီၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ငၢၼ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵူႈထၢၼ်ႈထၢၼ်ႈ ပေႃးတေမီးၽွၼ်းလီၼၼ်ႉ လူ်ဝႇလႆႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းမူၼ်ႉမႄးၼႆလႄႈသင်၊ လွင်ႈတၢင်း ၸိူဝ်းဢၼ်တေလႆႈ ၵမ်ႉထႅမ်၊ ၸၼ်ႉၵၢၼ်ငၢၼ်း ၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉၼႆႉ တိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်းဢမ်ႇႁၢင်ႉၼႆ လုၵ်ႉတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၸုမ်းၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ ၸုမ်းၶွမ်ႇပျူႇတႃႇ ၵူႈၸုမ်းၸုမ်း ဢွၼ်ၵၼ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶေႃႈၸုၵ်းယၼ် မိူဝ်ႈ ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 12 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[36]

လွင်ႈတတ်းၶၢတ်ႇသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ

ၸိူဝ်းပဵၼ် သၢႆၶၢဝ်ႇငဝ်းႁၢင်ႈသဵင် သုၼ်ႇတူဝ် သၢႆငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်မိတ်ႉၸိမ၊ သဵင်တီႇမူဝ်ႇၶရႅတ်ႉတိတ်ႉမျၢၼ်ႇမႃႇ (DVB) ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ဢိၵ်ႇပႃး သၢႆငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ တႄႇဢဝ် ပီ 202႑ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းသေ လုၵ်ႉတီႈ ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လႆႈတတ်းႁႄႉဝႆႉသေ ၵူၺ်းပိုတ်ႇဝႆႉပၼ် သၢႆငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ၸိုင်ႈမိူင်းပိူင်ႇ၊ သၢႆငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်ဢၼ်တပ်ႉမတေႃႇပိူင်ႇ လႄႈ ၶွင်ႉသၢႆလွင်ႈလဝ်ႇမူၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၶွင်ႉသၢႆငဝ်းႁၢင်ႈသဵင် ၸိူဝ်းပိုတ်ႇဝႆႉပၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၺ်းပိုၼ်ဢွၵ်ႇ လွင်ႈပိုၼ်ၽႄႈဝႃႇတ လႄႈ လွင်ႈလဝ်ႇမူၼ်ႈသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶၢဝ်ႇဢၼ်တႄႉမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇ။^[37] မိူဝ်ႈၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ႁိမ်ဢဝ်ဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉ လႆႈဢိုတ်း ၼႃႈလိၵ်ႈဝႅပ်ႉသၢႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶွင် ၼိဝ်းယွၵ်ႉၶ်ထၢႆးမ်၊ ဝေႃးသထရိ၊ တီႇဢီႇၵူဝ်ၼေႃးမိတ်ႉ၊ ရၢႆႇတႃႇ လႄႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇဢေႇပီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[38]

ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၶွင်ႇၸီႇသိုၵ်ႈ သိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉ ၶဝ်ႈလႆႈၵိုတ်း လွင်ႈသုၼ်ႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶွင် မျၢၼ်ႇမႃႇၼၢဝ်း၊ တီႇဝီႇပီႇ၊ မိတ်ႉၸိမ၊ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶိတ်ႉတိတ်ႉ လႄႈ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ 7 Day News ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[39]ဝၼ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၶဝ်လႆႈၶဝ်ႈတဝ်ႈ ယႃႉလႅဝ် ဢွင်ႈ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇမိတ်ႉၸိမ လႄႈ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇမျၢၼ်ႇၼၢဝ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈတိၺွပ်းသေမၢပ်ႇမႂ်တြႃး

ပီ 2021 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈသေ လႆႈတိၺွပ်း ၵၼ်း 152 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼႆႉ ဢဝ်လွင်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈသေ လႆႈတႄႇမၢပ်ႇမႂ်တြႃး ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်တိၺွပ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၼႆသေ ဢဝ်တင်း ၾိင်ႈမိူင်းတွၼ်ႈ 19 ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈၸုတုမ်ၵူၼ်းၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ် လႄႈ လွင်ႈၶပ်ႉထႅဝ်ပၼ်ႇလဵပ်ႈသေ လႆႈမၢပ်ႇမႂ် ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်သၢမ်ၵေႃႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၸူးၸူးၸၢၼ်ႇ၊ ဢွင်ႇမျူဝ်းၵူဝ်ႇ လႄႈ ထူးၶွင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 5 ဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢဝ်တင်း ၾိင်ႈမိူင်းတွၼ်ႈ 505(ၶ) ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ လႆႈတိၺွပ်း ဢူးမွင်ႇၵျီး ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇတီႇမူဝ်ႇၵရႅတ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းၽႃဢၢင်ႇ၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းသေ လႆႈမၢပ်ႇမႂ်တြႃး၊ လႆႈပၼ် တၢမ်ႇၶွၵ်ႈသွင်ပီၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းႁူၼ်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ႁူင်းႁဵၼ်းပၢႆးမေႃၽႃဢၢၼ် ၶူးသွၼ် တွၵ်ႇတႃႇတေႃႇၶျူဝ်ႇယုမုၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် "သၢႆၽေးလႅင်" ၼႆသေ ဢဝ်တင်း ၾိင်ႈမိူင်းတွၼ်ႈ 505 (ၶ) သေၵေႃႈ လႆႈတိၺွပ်းမၢပ်ႇမႂ်တြႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ဢူးဝိၼ်းထဵင်ႇၵေႃႈ လႆႈဢဝ်တင်း ၾိင်ႈမိူင်းတွၼ်ႈ 124 (ၵ) တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းၼႆသေ လႆႈမၢပ်ႇမႂ်တြႃးယဝ်ႉ။^[40] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းမႃး လႆႈတိၺွပ်း Sean Turnell ဢၼ်ပဵၼ် ၶူးသွၼ်လူင် ၸၼ်ႉၸွမ် Macquarie ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢေႃးသထရေးလီးယႃး ႁင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[41] ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈသေ မၼ်းလႆႈပဵၼ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇတိၺွပ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်းမႃး ၸဝ်ႈဢၢမ်းၼၢတ်ႈၶဝ်ၼႆႉ လႆႈၶိုၼ်းတိၺွပ်း ၼၢင်းၶိၼ်ႇထူၺ်းမိၼ်ႉ လႄႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း တွၵ်ႇတႃႇမျိၼ်ႉၼႅင်ႇယဝ်ႉ။ ^[42] ၼၢင်းၶိၼ်ႇမျိၼ်ႉထူၺ်းၼႆႉ မၼ်းလႆႈတိုၵ်းသူၼ်းတီႈၼိူဝ် ဢွၼ်ႇလၢႆးဝႃႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်းလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆသေ မၼ်းလႆႈလၢတ်ႈဝႃႈ လုၵ်ႉတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႆႈဢဝ် ၶွၼ်ႇ လႄႈ ငိုၼ်းၵွင်ၵၢၼ်ၸႄႈမိူင်းသေ ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ တွၵ်ႇတႃႇမျိၼ်ႉၼႅင်ႇၵေႃႈ လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်သိုပ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ်ၵႂႃႇ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈတိၺွပ်း ၽူႈၵွၼ်းဝဵင်း ဢူးယႄးလႂိၼ်ႇ လႄႈ ဢိၵ်ႇတင်း ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ဢမ်ႇယွမ်း 100 ၵေႃႉ။^[43] မိူဝ်ႈ ပႅ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 28 ဝၼ်း တီႈ ဝဵင်းတွင်ႇၵူၵ်ႉ၊ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ ၼၼ်ႉ ဢူးၵျေႃႇၵျေႃႇလိၼ်း တီႈ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈယိပ်းဝီႇၼၢႆး "ၵၢၼ်တိုၵ်းတေႃး ပိူင်ၸဝ်ႈဢၢမ်းၼၢတ်ႈသိုၵ်း" ၼႆသေၵေႃႈ ၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃးယဝ်ႉ။ ဢူးၵျေႃႇၵျေႃႇလိၼ်း လႄႈ ၵူဝ်ႇတႃးၵျီး ဢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇ ဢႃႇၼႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် တိၺွပ်းတီႈႁိမ်း ပၢင်မၢၵ်ႇၼင်မျူဝ်ႉမၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ^[44]

လွင်ႈၶဝ်ႈပႃး ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၽၢႆႇၶႄႉၶဵင်ႇ

တပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ ဝၢႆးသေသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈယဝ်ႉ မၼ်းလႆႈ ၵၢႆႇၵႂၢမ်းၸူး ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၽၢႆႇၶႄႉၶဵင်ႇသေလႆႈၽွၼ်ႈႁႅၼ်း ၶွင်ႇၸီႇၸတ်းၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း မိူဝ်ႈ ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၶွင်ႇၸီႇၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်းတင်းၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၽတူဝ်ႇၺဵင်းမွင်ႇ (ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၵဝ်ႇ KNU)၊ ဢူးတဵင်းၺုၼ်ႉ လႄႈ ဢူးၶိၼ်ႇမွင်ႇသူၺ်ႇ (ၽူႈႁူမ်ႈၵၼ်တႄႇတင်ႈ ပႃႇတီႇ NDF ဢၼ်ပဵၼ် ပႃႇၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇမႃးတီႈ NLD)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[45] ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 3 ဝၼ်း မႃး ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ၶဝ်ႈပႃးမႃးထႅင်ႈ 5 ၵေႃႉသေ ၼႂ်းၼၼ်ႉၶဝ်ႈပႃးမႃး တေႃႇဢေးၼုၸဵင်ႇ (ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပႃႇတီႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈရၶႅင်ႇ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[46] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းမႃး ပႃႇတီႇၽွမ်ႉႁူမ်ႈမွၼ်း လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶဝ်ႁပ်ႉၶၢမ်ႇ လွင်ႈၵၢႆႇၵႂၢမ်းတပ်ႉမတေႃႇ တႃႇၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၶွင်ႇၸီႇၼႆယဝ်ႉ။^[47]

လွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ႇၽႄႈၸွတ်ႇ

ၶမ်ႈၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်း ၽွင်းထုၵ်ႇဢိုတ်း ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ ဢဝ်တင်း [[ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း SMS|SMS}} သေ ၶၢဝ်ႇပွမ်ၽႄႈၸွတ်ႇမႃးဝႃႈ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇလွတ်ႈယဝ်ႉ၊ လွင်ႈၸိူဝ်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် NLD တၢႆ၊ လွင်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇထုၵ်ႇတိၺွပ်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[48]^[49] ဢၼ်ပဵၼ် ၵႂၢမ်းႁူဝ်ႇၵၼ်ဝႃႈ လွင်ႈတေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လွတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၶွင်ႉငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်မျႃႉဝတီႇဢၼ်တပ်ႉမတေႃႇပိူင်ႇၼၼ်ႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးသေ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ဢွၵ်ႇၼိူဝ်တၢင်းသေ ပွႆႇမွၵ်ႇၽႆးၶိုၼ်ႈၾႃႉသေ ၸူမ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။^[50] ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢိုတ်းဝႆႉ ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇလႆႈၶၢဝ်ႇဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၵေႃႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇမႃးသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵႂၢမ်းႁူဝ်ႇၵၼ်ၵေႃႈ လႆႈတိူဝ်းၽႄႈၸွတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။

ၶေႃႈပူင်လွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ၵၢၼ်သိုၵ်း တိူဝ်းႁုတ်ႉမႃး

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်း ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး လႆႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇ ၶေႃႈပူင် တွၼ်ႈ 144 ဢၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇၵၢင်ၶမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ၶေႃႈပူင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႃႈ ၵူၼ်းတေဢမ်ႇလႆႈၸုတုမ်ၵၼ် လိူဝ် 5 ၵေႃႉ၊ တေဢမ်ႇလႆႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵူၼ်းယူႇၽၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇ ၶိုၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ၶဵင်ႇၵၼ်

ဝၢႆးသေ ပဵၼ်လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈယဝ်ႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵမ်ႉထဵမ်တပ်ႉမတေႃႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးၵမ်ႉထႅမ်ယဝ်ႉ။^[51] ဝေႇဝေႇၼု တီႈ Women's Peace Network ဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ ၶဝ်တေၸၢင်ႈၶဝ်ႈၵဝ်းတီႈ ပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။^[52] မိူဝ်ႈတီႇသႅမ်ႇပႃႇ 30 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇ ဢၼ်ၵိၼ်ၸၢင်ႈၸွမ်းဝၼ်း မွၵ်ႈ 400 ၵေႃႉၼႆႉ ၶဝ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈၽၢႆႇၼႃႈ ႁူင်းႁေႃဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။။^[53] မိူဝ်ႈၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 14 ဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တီႈ ဝဵင်းပျေႃႇပွႆႇ၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉ ၵူၼ်း မွၵ်ႈ 1000 ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈၼႄၵၢင်ၸႂ်သၢၼ်ၶတ်း ၽွၼ်းလႆႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈယဝ်ႉ။^[54]

ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 28 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ ၶဝ်ဢဝ် မၢၵ်ႇဢုတ်ႇသိုင်းသႂ်ႇ လူတ်ႉၵႃးပလိၵ်ႈလမ်းၼိုင်ႈသေတႃႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇတိၺွပ်းသေၵေႃႉ။^[51] ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 30 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇ မွၵ်ႈ 500 ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းလွင်ႈသၢၼ်ၶတ်း တီႈႁိမ်း ၵွင်းမူးသူၺ်ႇတၵူင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[55] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇ ယဝ်ႉ။^[56] မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁဵတ်း ပၢင်ပွႆး ၵမ်ႉထႅမ် တီႈႁိမ်း ၽြႃးသူးလေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[57]

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵမ်ႉထႅမ်တပ်ႉမတေႃႇၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်တင်းလူတ်ႉဢၼ်ဢမ်ႇမီးၶႅပ်းမၢႆလူတ်ႉသေ ၽႅဝ်မႃးတီႈ ပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇႁႂ်ႈပဵၼ် လွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉမႃးယဝ်ႉ။^[58]ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ သိူင်ႇပႃးမႃးၶွၼ်ႉမႆႉသေ ၶဝ်ႈလေႃးၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇယဝ်ႉ။^[58]

ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း ပူၼ်ႉလိူဝ်

ပီ 2021 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 8 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ပလိၵ်ႈၶဝ် လႆႈယိုဝ်းၵွင်ႈသေ ၸႅၵ်ႇယၢႆႈၵူၼ်း တီႈ ပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈတူင်ႇမူၼ်းတပျေႇၵူင်း ၼေႇပျီႇတေႃႇ ၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းလႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇ ဢမ်ႇယွမ်းႁႃႈၵေႃႉသေ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ဢွၼ်ႇၸၢႆး ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ဢွၼ်ႇယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ လႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇႁႅင်းသေ လႆႈႁိမ်သၢႆၸႂ်ဝႆႉယူႇ တီႈ ႁူင်းယႃ ၵူႇၶဝ်ႈ 1000 ၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ႇၸၢႆး ၵေႃႉဢၼ်လႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇၼႆႉ ပဵၼ် ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝေႇ ဢႃႇယု 23 ၶူပ်ႇသေ ဢွၼ်ႇယိင်းတႄႉ ပဵၼ် မမျႃႉတွႆႉတွႆႉၶႅင်ႇ ဢႃႇယု 20 ၶူပ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝေႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇၵွင်ႈသေ ၼႃႈဢူၵ်းမၼ်း ပွင်ႇပိဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မမျႃႉတွႆႉတွႆႉၶႅင်ႇၸမ်ႉ ယွၼ်ႉထုၵ်ႇဢဝ် ၵွင်ႈယိုဝ်းၺႃးသႂ်ႇ ၵွၵ်းႁူဝ်မၼ်းလႄႈ ပဵၼ်ဝႆႉ ၸမ်တေတၢႆ (brain death) သေ လႆႈႁပ်ႉဢဝ် တၢင်းယူတ်းယႃႇယူႇတီႈ ႁွင်ႈယႃၶိုၵ်ႉတွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[59]

မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 12 ဝၼ်း (ဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်) ၼၼ်ႉ တီႈ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပလိၵ်ႈၶဝ် လႆႈယိုဝ်းၵွင်ႈသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းယၢႆႈၵၼ်မႃးယဝ်ႉ။

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 14 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ပလိၵ်ႈလႄႈ သိုၵ်းၶဝ် ၶဝ်ႈတဝ်တီႈၼႂ်း ႁူင်းပၼ်ၾႆးၾႃႉ ဝဵင်းၸႄႈၼႃး ဝႃႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇၼႄၵၢင်ၸႂ်ၶဝ် ထုၵ်ႇဢဝ်တင်းၵွင်ႈ၊ မၢၵ်ႇၵွၼ်းၾႆးၸိူဝ်းၼႆႉသေ ယိုဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းလႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇသေဢမ်ႇၵႃး ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ 5 ၵေႃႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇတိၺွပ်းမႃးယဝ်ႉ။^[60] ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၸိူဝ်းထုၵ်ႇတိၺွပ်းၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းပွႆႇပၼ် မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 15 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီ 20 ဝၼ်း တီႈလွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တႃႈႁိူဝ်းတီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉ ပလိၵ်ႈ လႄႈ တပ်ႉ ပိုတ်ႇယိုဝ်းၸႅၵ်ႇၵူၼ်းႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းလႄႈ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆ သွင်ၵေႃႉသေ ၵူၼ်း 25 ၵေႃႉလႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူဝ်းၸိူဝ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးလူလွမ်တူၺ်းထိုင် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸိူဝ်းသၢၼ်ၶတ်းတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ (ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈလုမ်း)ၼၼ်ႉသေ လႆႈတႄႇပဵၼ် ယွၼ်ႉပလိၵ်ႈၶဝ်ႈ တဵၵ်းႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈလုမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ပေႃႉႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းသေ လုၵ်ႉတီႈ ပလိၵ်ႈ လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၶဝ် ဢၼ်ၵွင်ႈ၊ ၵၢင်ႇ၊ မၢၵ်ႇႁိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၽၢတ်ႇယိုဝ်းသေ ဢဝ်ႁႅင်းၼ်ႉသေ မီးလွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄၵူၼ်းမႃးယဝ်ႉ။^[61]^[62] ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၼၼ်ႉသေ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈမီးလွင်ႈသႄႉသွမ်းၸွမ်းသေတႃႉ တီႈ လွင်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶွင်ႇၸီႇသိုၵ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 21 ဝၼ်းၼၼ်ႉဝႃႈတႄႉ လွင်ႈပဵၼ် ဢၼ်ပေႃးလႆႈထိုင်တီႈတၢႆၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ယွၼ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်း ၼမ်ႉၸႂ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉ လႆႈသေႃႇသူၼ်းသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽၢႆႇတပ်ႉၸုမ်းႁူမ်ႈလူမ်ႈ ၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းဢၼ်ဢေႇသုတ်း၊ ဢၼ်ၸၼ်ႉတႅမ်ႇသုတ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇ^[63]ၼႆသေ လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပိၼ်ႈၽူၼ် ၼင်ႇပိူင်ပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[64]^[65]^[66]

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းၶၢဝ်ႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ တီႈၸႄႈဝဵင်းတႃႇမူၺ်ႇၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းလႄႈ ပလိၵ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၵွင်ႈယိုဝ်း၊ ဢဝ်မၢၵ်ႇၵႂၼ်းတႃသႅပ်ႇပွႆႇသႂ်ႇ ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ၸိူဝ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် လွင်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇ ၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဢၼ်ၵွင်ႇၸီႇသိုၵ်းၶဝ် တၢင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။^[67] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ဝၼ်း တီးဝဵင်းလူင် ၶွင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် တႃႈၵုင်ႈ၊ တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ မူင်ႇယႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉ ၸုမ်းပလိၵ်ႈ ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းသေ ၶဝ်ႈၸႅၵ်ႇၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်လႄႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် လႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၵွင်ႈသေယိုဝ်း၊ ဢဝ်မၢၵ်ႇၵႂၼ်းတႃသႅပ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၸႂ်ႉလႄႈ တီႈၼႂ်းလွင်ႈၸႅၵ်ႇၵူၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဢဝ်ၶၢဝ်ႇ လႄႈ ဢိၵ်ႇပႃးၵူၼ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း ထုၵ်ႇတိၺွပ်းမႃးယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉ လႄႈ ပလိၵ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ၼုင်ႈၶူဝ်းၵူၼ်းႁိူၼ်းသေ မီးလွင်ႈ တိၺွပ်း၊ ပေႃႉႁႅမ်တိၼ်ပိတ်ႉ ၼၢင်းယိင်းၸိူဝ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၵေႃႈ တပ်ႉသိုၵ်း လႄႈ ပလိၵ်ႈၶဝ်ၼႆႉဢဝ်ၵွင်ႈဢဝ်ၵၢင်ႇ ပိုတ်းယိုဝ်းသႂ်ႇ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢဝ် ၾူင်းသေ ထႆႇႁၢင်ႈၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် လူတ်ႉ၊ လူတ်ႉၶိူင်ႈ ၸိူဝ်းတွႆႇႁွၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပိုတ်းယိုဝ်းသေ တိၺွပ်းမႃး (100) ပၢႆယဝ်ႉ။^[68]

မိူဝ်ႈ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 3 ဝၼ်း တီႈ ၸႄႈဝဵင်းမျွၵ်ႉဢူၵ်ႉၵလႃႇပ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီၸွမ်းလူၺ်ႈၸေႇတၼႃႇ ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်လူတ်ႉ "မွန်မြတ်စိတ်ထား လူမှုကူညီရေးအသင်း" ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇ တပ်ႉသိုၵ်း လႄႈ ပလိၵ်ႈၶဝ် တိၺွပ်းထုပ်ႉႁႅမ်မႃးယဝ်ႉ။ ဢဝ် ၵွင်ႈ၊ ဢဝ်ၶွၼ်ႉသေ ႁႅမ် ဢဝ်တိၼ်ပိတ်ႉသေၵေႃႈ တိၺွပ်းၵႂႃႇသေဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ်လူတ်ႉၸွႆႈထႅမ်လွင်ႈၵူၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇယႃႉလႅဝ်ပႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉ။^[69]

ပၵ်းတီႈယူႇ တီႈ ယူင်ႉသၢင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ပိူင်ႇ

ၵွင်ႇၸီႇသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉ တႄႇဢဝ် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 6 ဝၼ်းသေ လႆႈၶဝ်ႈဢဝ်တီႈယူႇတီႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ပိူင်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် တီႈ ႁူင်းယႃ၊ ၸၼ်ႉၸွမ် လႄႈ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈဢၼ်လႆႈလူႉတၢႆ

လွင်ႈလူႉတၢႆ ဝၼ်းလႂ်ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆ AAPP - ဝၢႆးသေ တႄႇလွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်^[70] ယွၼ်ႉဢွၼ်ၵၼ် သၢၼ်ၶတ်းလွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉသေ တီႈၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပတ်ႉပိုၼ်ႉၼႆႉ လႆႈပဵၼ် လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ်၊ လွင်ႈၼင်ႈသေၼႄၵၢင်ၸႂ်သေတႃႉ ၽၢႆႇဢႃႇၼႃႇပၢၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇၼမ်သေၵေႃႈ ၶဝ်ႈယႃႉၸႅၵ်ႇၵူၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼၼ်ႉသေ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်းၼၼ်ႉ မျႃႉတွႆႉတွႆႉၶႅင်ႇ ၼႆႉ လႆႈပဵၼ် ၵေႃႉဢၼ်လူႉတၢႆ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၵူၺ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႂႃႇၵူၼ်းမႃးၸွမ်းတၢင်းၵေႃႈ ၶဝ်ဢဝ်မၢၵ်ႇၵွင် ဢၼ်တႄႉမၼ်းသေ ယိုဝ်းလႄႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 28 ၼၼ်ႉ ပေႃးလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉလိူတ်ႈၵူဝ်ႈ ၼႆသေ ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ဢိၵ်ႇပႃးၵူၼ်းၵႂႃႇၵူၼ်းမႃး တင်းသဵင်ႈ လႆႈလူႉတၢႆ (18) ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ^[71] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 28 ဝၼ်း မွၵ်ႈ ၵၢင်ၼႂ် 8 မူ်ငးၼႆႉ တီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်းၵျိမျိၼ်ႇတႅင်ႇတႂ်ႈၼၼ်ႉ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၸုတုမ်ႈတီႈ ၼႃႈ လုမ်းၽူႈၵွၼ်းပၢႆးပႆႇၺႃႇၸႄႈတိူင်းသေ တႃႇၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ် တပ်ႉၸုမ်းၶဝ် ဢဝ် မၢၵ်ႇၵႂၼ်းသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ ပိုတ်းယိုဝ်းၸႅၵ်ႇၵူၼ်းလႄႈ မေႃသွၼ်ၸၼ်ႉၵၢင် တေႃႇတိၼ်ႇၼွႆႉယီႇ ဢၼ်ဢႃႇယုလႆႈ 59 ၼၼ်ႉ လႆႈလူႉတၢႆမႃးယဝ်ႉ။ မေႃသွၼ်ၸိူဝ်းၸုတုမ် မီးမွၵ်ႈ 200 ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပၼ်ၽၢင်ႉသင်ၵေႃႈ လႆႈထုၵ်ႇႁဵတ်းႁၢႆႉၸႅၵ်ႇၵူၼ်းမႃးယဝ်ႉ။^[72] မိူဝ်ႈဝၼ်း လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပလိၵ်ႈ လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၶဝ် ပိုတ်ႇယိုဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းလႆႈလူႉတၢႆ မီးမႃး မွၵ်ႈ (38) ၵေႃႉၼႆႉယဝ်ႉ။^[73] မိူဝ်ႈ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 5 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူဝ်မိၼ်းၼႅင်ႇ ဢႃႇယု 20 ၶူပ်ႇ ဢၼ်ထုၵ်ႇလႆႈတိၺွပ်းတီႈ ၽွင်းၸႅၵ်ႇၵူၼ်း ထႅဝ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်မျႃႉတွင်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ် တူဝ်တၢႆမၼ်းသေၵေႃႈ ၵူၼ်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းမၼ်း လႆႈႁႅၼ်းသွမ်းပၼ်မႃးယဝ်ႉ။^[74]လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 27 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇ မီးယူႇ 423 ၵေႃႉယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈမၢႆ ၸိူဝ်းလႆႈလူႉတၢႆ^[75]
မၢႆၶပ်ႉ	ၸႄႈမိူင်း/ၸႄႈတိူင်း	ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းလူႉတၢႆ
1	ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ	212
2	ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ	151
3	ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း	46
4	ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ	26
5	မိူင်းတႆး	25
6	ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်	23
7	ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း	21
8	ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ	11
9	ၸႄႈမိူင်းၶၢင်	10
10	ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း	8
11	ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼေႇပျီႇတေႃႇ	1
12	ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်	1
*	ၵူၼ်းလႆႈလူႉတၢႆတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇၸၢင်ႈၼႄႉၼွၼ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉမီးဝႆႉယူႇ။^[75]

လွင်ႈတုမ်ႉတွပ်ႇၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ရႁၢၼ်းၽူပ်ႉ ၾရၢၼ်ႇၸိတ်ႉၼႆႉ လႆႈတိုၵ်းသူၼ်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ် ႁႂ်ႈသၢႆငၢႆဝၢၼ်ႈမိူင်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ တိူဝ်းၶႅမ်ႉမႃးၼႆယဝ်ႉ။^[76] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 10 0ၼ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၵျူဝ်းပၢႆႇတႅၼ်ႇလႆႈလၢတ်ႈမႃးဝႃႈ "တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ပႂ်ႉတူၺ်းဝႆႉယူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။^[77]

ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 14 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၼမ်းၼႂ်းၵူႈလွင်ႈ ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ဢႅၼ်ႇထူဝ်းၼီႇယူဝ်ႇ ၵူႇထႃႇရႅတ်ႉ (António Guterres) ၵေႃႈ လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶေႃႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈဝႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈသၢႆငၢႆဢၼ်ပဵၼ်ယူႇတီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသေ လႆႈမီးလွင်ႈမႆႈၸႂ်ၸွမ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ၸွမ်းလူၺ်ႈၶၢဝ်ႇငၢဝ်းသေ မၼ်းလႆႈတိူဝ်းလၢတ်ႈ လွင်ႈဢဝ်ရူတ်ႉၵႃးတႅင်ႉ တိူဝ်းတမ်းဝႆႉ လႄႈ လွင်ႈတိူဝ်းၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းပူၼ်ႉလူၼ်ႉလိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[78] ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈတိုၵ်းသူၼ်း တပ်ႉသိုၵ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ ပလိၵ်ႈၶဝ် ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၼပ်ႉယမ်ၼိူဝ် လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ်သေ ယႃႇႁႂ်ႈ ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၶဝ် လႆႈပဵၼ် ၸိူဝ်းထုၵ်ႇတွပ်ႇတႅၼ်းၶိုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။^[78] ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းပႂ်ႉယၢမ်းတႃႇႁူမ်ႈလူမ်ႈၶဝ် ၶိုၼ်းႁဵတ်းႁၢႆႉ၊ လွၵ်ႇငိူတ်ႈ လႄႈ ၵဝ်းဢူၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇႁၢပ်ႉၶၢမ်ႇလႆႈ ၼႆၵေႃႈ မၼ်းလႆႈသိုပ်ႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။^[78] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 16 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၽွင်းလူင်ၵၢၼ်မိူင်းၼွၵ်ႈ ဝိတ်ႇဝီႇယႅၼ်ႇ ပႃႇရႃႇၶရိတ်ႉသျၢၼ်ႇ လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈတီႈ သၽႃးသိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇဝႃႈ မၼ်းလႆႈမႆႈၸႂ်ၸွမ်း လွင်ႈယုၵ်ႈယၢင်ႈသၢၼ်ၶတ်း တီႈပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈတိၺွပ်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်မိူင်းလႄႈသင်၊ လွင်ႈတတ်းၶၢတ်ႇဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈဢဝ် ရူတ်ႉၵႃးတႅင်ႉ တမ်းဝၢင်းဢဝ်တီႈယူႇဝႆႉတီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၼႂ်းဝဵင်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မၼ်းလႆႈတိုၵ်းသူမ်း ၸဝ်ႈဢၢမ်းၼၢတ်ႈၶဝ် ပဵၼ်လႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈမၢၵ်းၶၢၼ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။^[79] ၸွမ်ၽွင်းလူင် ယူႇၼၢႆႉတႅတ်ႉၶိင်းတမ်း ပေႃးရိတ်ႉ ၵျွၼ်ႇသိၼ်ႇ ၵေႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈသႄႉသွမ်းၸွမ်းသေ မၼ်းတႅမ်ႈတၢင်ႇတီႈ တုၺ်ႉတႃႇမၼ်းဝႃႈ "လႆႈၸုၵ်းယၼ်ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယူႇ" ၼႆသေ မၼ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၼႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် တေလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼိူဝ် လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼႆ ၼႆယဝ်ႉ။^[80]

မိူဝ်ႈလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 5 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ယူႇၼၢႆႉတႅတ်ႉၶိင်းတမ်း သေ လႆႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉႁွင်ႉ ပၢင်ၵုမ်ဢိုတ်းၽၵ်းတူ ၶွင်ႇၸီႇၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် တူဝ်တႅၼ်းၶိုၵ်ႉတွၼ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၶွင် ၵေႃႇမတီႇတၢင်တူဝ် လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ပဵၼ် တွၵ်ႇတႃႇသႃႇသႃႇ လႆႈသူင်ႇလိၵ်ႈ ဢၼ်ပႃးဝႆႉ ၶေႃႈတိုၵ်းသူၼ်းသီႇၶေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇ ဢဝ်လိူင်ႈပၼ်ၽႂ်းၽႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၶေႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႃႇဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႃႈ တႃႇႁွင်ႉ "လွင်ႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ" (Responsibility to Protect - R2P) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[81]

ၶႅပ်းႁၢင်ႈ

တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တိူဝ်းႁၢႆႉ
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ၸၢၼ်ႇယဵၵ်ႉၺဵင်ႇ၊ ၵမႃႇယုတ်ႇ ပီ 2021
တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသႄႉသွမ်း တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပီ 2021
ပွႆႇပၼ်ၶိုၼ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဝ်းလႄႈ
ၼပ်ႉယမ် ၶႅပ်းၵၢင်ၸႂ်ႁဝ်းလႄႈ
ပွႆႇပၼ် တေႃႇဢွၼ်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇလႄႈ
ပွႆႇပၼ် တေႃႇဢွၼ်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇလႄႈ
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပီ 2021
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈလႄးတၢၼ်းသႅၼ်ႇထႃ ပီ 2021
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈတႂ်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၵွင်း လႄးတၢၼ်း
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၽၢႆႇတႂ်ႈၶူဝ်လႄးတၢၼ်း ပီ 2021
ဢဝ်မိုဝ်းသၢမ်ၼိဝ်ႉသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈလႄးတၢၼ်း ပီ 2021
ၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈ လႄးတၢၼ်း မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈ တွင်ႇတၵူင်ႇ မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၶိုၼ်ႈၼႃႈၸူး သူးလေႇ
ၶိုၼ်ႈၼႃႈၸူး သူးလေႇ
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းပျီႇ
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းပျီႇ ပီ 2021
လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပီ 2021
လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပီ 2021
တွၼ်ႈတႃႇ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လွတ်ႈ
လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၽၢႆႇတႂ်ႈၶူဝ်လႄးတၢၼ်း ပီ 2021
ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ဢၼ်ၽျၢၵ်ႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ
ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇၶဝ် ၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈ ဝဵင်းၽႃဢၢင်ႇ ၸႄႈမိူင်းယၢင်း မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်း
ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇၶဝ် ၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈ ဝဵင်းၽႃဢၢင်ႇ ၸႄႈမိူင်းယၢင်း မိူဝ်ႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 9 ဝၼ်း

ၽိုၼ်ဢိင်

↑ Anti-Coup Protest on Streets of Myanmar's Second City (၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁).
↑ Myanmar adopts nonviolent approach to resist army coup (in en) (2021-02-03).
↑ CNN, Carly Walsh and Akanksha Sharma. Protests break out in Myanmar in defiance of military coup.
↑ စစ်အစိုးရကို နေပြည်တော်က နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတွေ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြ (in my). Radio Free Asia.
↑ Media group worries over press freedom in Myanmar under military rule (2021-02-08). Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-19။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-19။
↑ Central Bank of Myanmar Staff Join Anti-Coup Protests (in en-US) (2021-02-10).
↑ Request To Health Workers (in en-US) (2021-02-09).
↑ Archive copy. Archived from the original on 2021-04-14။ Retrieved on 2021-02-19။ Archive copy. Archived from the original on 2021-04-14။ Retrieved on 2021-02-19။
↑ Myanmar calls for boycott of Tatmadaw linked products and services (2021-02-03). Archived from the original on 2021-02-21။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-21။ Retrieved on 2021-02-13။
↑ Military Chief's Family Members Spend Big on Blockbuster Movies, Beauty Pageants.
↑ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို အနုနည်းအာဏာဖီဆန်မှု တချို့ရှိလာခြင်း (in my).
↑ Mandalay vice mayor, MCDC members resign (2021-02-03). Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-13။
↑ Mandalay citizens protest against Tatmadaw rule (2021-02-04). Archived from the original on 2021-02-04။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-04။ Retrieved on 2021-02-13။
↑ Four arrested in Mandalay after street protest against military coup (in en).
↑ NLD lawmakers in Nay Pyi Taw defy military, take oath of office | Frontier Myanmar
↑ Amid Coup, Myanmar's NLD Lawmakers Form Committee to Serve as Legitimate Parliament
↑ https://apnews.com/article/myanmar-coup-politicians-a576dcd73070070877e8d567ec5e8a5c
↑ SNLD, DPNS reject offer to participate in new government | Eleven Media Group Co., Ltd
↑ Karenni National Progressive Party urges NLD and Tatmadaw to negotiate | The Myanmar Times. Archived from the original on 2021-08-19။ Retrieved on 2021-02-20။ Archive copy. Archived from the original on 2021-08-19။ Retrieved on 2021-02-20။
↑ https://burma.irrawaddy.com/lifestyle/entertainment/2021/02/03/237569.html
↑ https://www.rfa.org/burmese/news/university-headmistress-aressted-for-participating-anti-military-activities-02052021192149.html
↑ https://www.bbc.com/burmese/burma-55953458
↑ ^23.0 ^23.1 Here's who is standing up against Myanmar's coup | Coconuts Yangon. Coconuts (2021-02-03).
↑ Myanmar celebs and artists stand against the military coup (2021-02-03). Archived from the original on 2021-11-14။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-11-14။ Retrieved on 2021-02-13။
↑ ^25.0 ^25.1 Coup sparks outcry on Myanmar social media as West ponders next step (2021-02-02).
↑ Anti-coup mass protests take place in cities across Myanmar (in en).
↑ Myanmar army chief mocked online for short stature in doctored photo (in en) (2021-02-05).
↑ ^28.0 ^28.1 ^28.2 Staff၊ Reuters။ "Myanmar internet providers block Facebook services after government order" (in en)၊ Reuters၊ 2021-02-03။
↑ Directive to block social media service (in en) (2021-02-03). Archived from the original on 2021-12-05။ Retrieved on 2021-02-13။
↑ Potkin၊ Fanny။ "After Facebook ban, thousands in Myanmar take to Twitter to plead #RespectOurVotes" (in en)၊ Reuters၊ 2021-02-05။
↑ Myanmar’s new military government is now blocking Twitter and Instagram (in en-US).^{[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]}
↑ Directive to block social media services Twitter and Instagram in Myanmar (in en) (2021-02-05). Archived from the original on 2021-12-05။ Retrieved on 2021-02-13။
↑ Myanmar junta blocks internet access as coup protests expand (2021-02-06).
↑ Internet access partially restored in Myanmar as protests grow against military coup (in en).
↑ http://www.mizzimaburmese.com/article/78151
↑ https://burmese.voanews.com/a/cyber-security-law-computer-associtations/5775863.html
↑ https://cpj.org/2021/02/myanmars-military-should-lift-facebook-whatsapp-censorship-enable-news-broadcasts-following-coup/
↑ https://www.irrawaddy.com/news/burma/us-ambassador-calls-myanmar-military-restore-power-elected-government.html
↑ MAC revoked licenses of 5 media
↑ https://aappb.org/2021/02/statement-on-recent-detainees-in-relation-to-the-military-coup-news-updated-on-5-feb-2021/
↑ Archive copy.
↑ https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-military-re-arrests-two-chief-ministers.html
↑ Archive copy. Archived from the original on 2021-11-09။ Retrieved on 2021-02-15။ Archive copy. Archived from the original on 2021-11-09။ Retrieved on 2021-02-15။
↑ တောင်ကုတ် ALD ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင် ၁ ဦးနှင့် မြို့ခံ ၁ ဦး ဖမ်းဆီးခံရ (in my) (2021-02-28).
↑ မန်းငြိမ်းမောင်၊ ဦးသိန်းညွန့်နဲ့ ဦးခင်မောင်ဆွေတို့ကို တပ်မတော်နေရာပေး (in my). Radio Free Asia.
↑ ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ အမိန့်အမှတ် ( ၁၄ / ၂၀၂၁) ၁၃၈၂ ခုနှစ်၊ ပြာသိုလပြည့်ကျော် ၇ ရက် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက် (in my). Tatmadaw Information Team. Archived from the original on 7 March 2021။ Retrieved on 16 February 2021။
↑ အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီမှာ ပါဝင်ဖို့ စစ်အစိုးရကမ်းလှမ်းချက် မွန်ညီညွတ်ရေးပါတီ လက်ခံ (in en).
↑ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လွတ်ပြီဆိုသည့်သတင်းမှား ပျံ့နှံ့နေ (in en).
↑ "After a decade of change in Myanmar, fear of the past drives anti-coup protests" (in en)၊ Reuters၊ 2021-02-07။
↑ Myanmar coup: Tens of thousands protest and call for Aung San Suu Kyi's release despite internet being cut off (in en).
↑ ^51.0 ^51.1 Pro-military protesters hurl bricks at police car while rallying against the Union Election Commission (in en).
↑ Kirby, Jen (2021-02-08). Tens of thousands rise up against the coup in Myanmar (in en).
↑ Hundreds attend pro-military protest in defiance of Covid-19 restrictions (in en).
↑ Over a thousand protesters defy ban on large gatherings, army-related slogans at Mandalay rally (in en).
↑ Pro-Tatmadaw protesters spark riot in Yangon (2021-01-31). Archived from the original on 2021-10-27။ Retrieved on 2021-02-16။ Archive copy. Archived from the original on 2021-10-27။ Retrieved on 2021-02-16။
↑ "Myanmar Army Rallies Supporters, Bans Flights Through April" (in en)၊ Bloomberg.com၊ 2021-02-02။
↑ MYANMAR PROTESTS LIVE: Tens of thousands gathering in Yangon, demonstrations in other major cities (in en-US) (2021-02-08).
↑ ^58.0 ^58.1 Pro-military groups tried to disrupt anti-coup protests (in en).
↑ နေပြည်တော်ဆန္ဒပြပွဲ ရဲကပစ်ခတ်လို့ လူငယ်နှစ်ယောက် အသက်အန္တရာယ်စိုးရိမ်ရ — မြန်မာဌာန
↑ မြစ်ကြီးနားမြို့ မန်ခိန်ရပ်ကွက်ရှိ ဘူးဂါးမလိလျှပ်စစ်ဓာတ်အားခွဲရုံတွင် တပ်မတော်သားများ ဝင်ရောက် နေရာယူမှုအပေါ် ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြရာမှ လူစုလူဝေးဖြစ်ပြီး လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များက ဖြိုခွင်းခဲ့ (in my).
↑ Two Civilians Killed by Myanmar Security Forces in Mandalay (in en-US) (2021-02-20).
↑ "2 Myanmar protesters killed by police fire, reports say"၊ Associated Press၊ 20 February 2021။
↑ "သတင်းထုတ်ပြန်ချက်"၊ မြန်မာ့အလင်း၊ ၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ- ၁-၃။
↑ "ရဲတပ်ဖွဲ့ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်အပေါ် မေးခွန်းထုတ်မှုတွေရှိ"၊ ဘီဘီစီ (မြန်မာပိုင်း)၊ ၂၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။ ""ဒါပေမဲ့ လက်ရှိလူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာ တွေမှာသာမက ... လုံခြုံရေးအဖွဲ့ဝင်တွေရဲ့ ပြည်သူတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဝေဖန်မှုမြင့်တက်နေပါတယ်။""
↑ "မန္တလေးဘူတာကြီးတွင် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များက လုမှုကူညီရေးအသင်းကိုပစ်ခတ်မှု မေးခွန်းထုတ်စရာ"၊ Myanmar Times၊ ၁၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-21။ Retrieved on 2021-03-08။
↑ Myanmar junta warns of lethal force as crowds gather for 'five twos revolution' (in en) (22 February 2021).
↑ "တာမွေမှာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအသစ် ဆန္ဒပြသူတွေကို ဖမ်းဆီးထား"၊ RFA၊ ၂၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။
↑ "ရန်ကုန်နဲ့မန္တလေး အပါအဝင် တစ်ပြည်လုံးမှာ ဆန္ဒပြသူတွေ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းခံရ"၊ RFA၊ ၂၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။
↑ ကျန်းမာရေး စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေ အကြမ်းဖက် ရိုက်နှက်ဖမ်းဆီးခံရ
↑ Crackdown Injury & Death List. ၸုမ်းလူလွမ်တူၺ်းထိုင် ၵူၼ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်း (29 March 2021).
↑ In pictures: A bloody day in Myanmar's protests, BBC News
↑ မတတ်မြောက်သည့် ပညာရေးစနစ်မှ လွတ်မြောက်လိုသူ ဆရာမ၏ နောက်ဆုံးခရီး (in my) (2021-02-28).
↑ Myanmar sees deadliest day as 38 protesters killed
↑ ရုပ်အလောင်းထုတ်မပေး၍ သင်္ဂြိုလ်ခွင့်မရဘဲ ရက်လည်ဆွမ်းသွပ်ခဲ့ရ (in my) (2021-03-11).
↑ ^75.0 ^75.1 Deathlist as on 4th March 6 p.m. MMT - DVB
↑ Pope appeals to Myanmar leaders to serve the common good - Vatican News (in en) (2021-02-07).
↑ Remarks by President Biden on the Administration's Response to the Coup in Burma (in en-US) (2021-02-10).
↑ ^78.0 ^78.1 ^78.2 Violence, Intimidation, Harassment by Myanmar Security Personnel Unacceptable, Secretary General Says, Also Expressing Concern over Restrictions on Internet | Meetings Coverage and Press Releases.
↑ Staff၊ Reuters။ "Singapore says Myanmar situation 'alarming', but no need for broad sanctions" (in en)၊ Reuters၊ 16 February 2021။
↑ Boris Johnson says charges against Aung San Suu Kyi are ‘fabricated’ (in en) (16 February 2021).
↑ Dr. SaSa letter to UNSC

ႁဵင်းၵွင်ႉၽၢႆႇၼွၵ်ႈ

ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ် ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉ Civil Disobedience Movement

[1] Anti-Coup Protest on Streets of Myanmar's Second City (၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁).

[2] Myanmar adopts nonviolent approach to resist army coup (in en) (2021-02-03).

[3] CNN, Carly Walsh and Akanksha Sharma. Protests break out in Myanmar in defiance of military coup.

[4] စစ်အစိုးရကို နေပြည်တော်က နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတွေ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြ (in my). Radio Free Asia.

[:20-5] Media group worries over press freedom in Myanmar under military rule (2021-02-08). Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-19။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-19။

[6] Central Bank of Myanmar Staff Join Anti-Coup Protests (in en-US) (2021-02-10).

[7] Request To Health Workers (in en-US) (2021-02-09).

[8] Archive copy. Archived from the original on 2021-04-14။ Retrieved on 2021-02-19။ Archive copy. Archived from the original on 2021-04-14။ Retrieved on 2021-02-19။

[:13-9] Myanmar calls for boycott of Tatmadaw linked products and services (2021-02-03). Archived from the original on 2021-02-21။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-21။ Retrieved on 2021-02-13။

[:22-10] Military Chief's Family Members Spend Big on Blockbuster Movies, Beauty Pageants.

[11] စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို အနုနည်းအာဏာဖီဆန်မှု တချို့ရှိလာခြင်း (in my).

[12] Mandalay vice mayor, MCDC members resign (2021-02-03). Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-08။ Retrieved on 2021-02-13။

[13] Mandalay citizens protest against Tatmadaw rule (2021-02-04). Archived from the original on 2021-02-04။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-04။ Retrieved on 2021-02-13။

[14] Four arrested in Mandalay after street protest against military coup (in en).

[15] NLD lawmakers in Nay Pyi Taw defy military, take oath of office | Frontier Myanmar

[16] Amid Coup, Myanmar's NLD Lawmakers Form Committee to Serve as Legitimate Parliament

[17] ttps://apnews.com/article/myanmar-coup-politicians-a576dcd73070070877e8d567ec5e8a5c

[autogenerated2-18] SNLD, DPNS reject offer to participate in new government | Eleven Media Group Co., Ltd

[19] Karenni National Progressive Party urges NLD and Tatmadaw to negotiate | The Myanmar Times. Archived from the original on 2021-08-19။ Retrieved on 2021-02-20။ Archive copy. Archived from the original on 2021-08-19။ Retrieved on 2021-02-20။

[20] ttps://burma.irrawaddy.com/lifestyle/entertainment/2021/02/03/237569.html

[21] ttps://www.rfa.org/burmese/news/university-headmistress-aressted-for-participating-anti-military-activities-02052021192149.html

[22] ttps://www.bbc.com/burmese/burma-55953458

[:6-23] 23.0 ^23.1 Here's who is standing up against Myanmar's coup | Coconuts Yangon. Coconuts (2021-02-03).

[24] Myanmar celebs and artists stand against the military coup (2021-02-03). Archived from the original on 2021-11-14။ Retrieved on 2021-02-13။ Archive copy. Archived from the original on 2021-11-14။ Retrieved on 2021-02-13။

[:3-25] 25.0 ^25.1 Coup sparks outcry on Myanmar social media as West ponders next step (2021-02-02).

[26] Anti-coup mass protests take place in cities across Myanmar (in en).

[27] Myanmar army chief mocked online for short stature in doctored photo (in en) (2021-02-05).

[:15-28] 28.0 ^28.1 ^28.2 Staff၊ Reuters။ "Myanmar internet providers block Facebook services after government order" (in en)၊ Reuters၊ 2021-02-03။

[29] Directive to block social media service (in en) (2021-02-03). Archived from the original on 2021-12-05။ Retrieved on 2021-02-13။

[30] Potkin၊ Fanny။ "After Facebook ban, thousands in Myanmar take to Twitter to plead #RespectOurVotes" (in en)၊ Reuters၊ 2021-02-05။

[31] Myanmar’s new military government is now blocking Twitter and Instagram (in en-US).^{[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ]}

[32] Directive to block social media services Twitter and Instagram in Myanmar (in en) (2021-02-05). Archived from the original on 2021-12-05။ Retrieved on 2021-02-13။

[33] Myanmar junta blocks internet access as coup protests expand (2021-02-06).

[34] Internet access partially restored in Myanmar as protests grow against military coup (in en).

[35] ttp://www.mizzimaburmese.com/article/78151

[36] ttps://burmese.voanews.com/a/cyber-security-law-computer-associtations/5775863.html

[37] ttps://cpj.org/2021/02/myanmars-military-should-lift-facebook-whatsapp-censorship-enable-news-broadcasts-following-coup/

[38] ttps://www.irrawaddy.com/news/burma/us-ambassador-calls-myanmar-military-restore-power-elected-government.html

[39] MAC revoked licenses of 5 media

[40] ttps://aappb.org/2021/02/statement-on-recent-detainees-in-relation-to-the-military-coup-news-updated-on-5-feb-2021/

[41] Archive copy.

[42] ttps://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-military-re-arrests-two-chief-ministers.html

[43] Archive copy. Archived from the original on 2021-11-09။ Retrieved on 2021-02-15။ Archive copy. Archived from the original on 2021-11-09။ Retrieved on 2021-02-15။

[44] တောင်ကုတ် ALD ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင် ၁ ဦးနှင့် မြို့ခံ ၁ ဦး ဖမ်းဆီးခံရ (in my) (2021-02-28).

[45] မန်းငြိမ်းမောင်၊ ဦးသိန်းညွန့်နဲ့ ဦးခင်မောင်ဆွေတို့ကို တပ်မတော်နေရာပေး (in my). Radio Free Asia.

[:14-46] ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ အမိန့်အမှတ် ( ၁၄ / ၂၀၂၁) ၁၃၈၂ ခုနှစ်၊ ပြာသိုလပြည့်ကျော် ၇ ရက် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက် (in my). Tatmadaw Information Team. Archived from the original on 7 March 2021။ Retrieved on 16 February 2021။

[47] အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီမှာ ပါဝင်ဖို့ စစ်အစိုးရကမ်းလှမ်းချက် မွန်ညီညွတ်ရေးပါတီ လက်ခံ (in en).

[48] ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လွတ်ပြီဆိုသည့်သတင်းမှား ပျံ့နှံ့နေ (in en).

[49] "After a decade of change in Myanmar, fear of the past drives anti-coup protests" (in en)၊ Reuters၊ 2021-02-07။

[50] Myanmar coup: Tens of thousands protest and call for Aung San Suu Kyi's release despite internet being cut off (in en).

[:25-51] 51.0 ^51.1 Pro-military protesters hurl bricks at police car while rallying against the Union Election Commission (in en).

[52] Kirby, Jen (2021-02-08). Tens of thousands rise up against the coup in Myanmar (in en).

[53] Hundreds attend pro-military protest in defiance of Covid-19 restrictions (in en).

[54] Over a thousand protesters defy ban on large gatherings, army-related slogans at Mandalay rally (in en).

[55] Pro-Tatmadaw protesters spark riot in Yangon (2021-01-31). Archived from the original on 2021-10-27။ Retrieved on 2021-02-16။ Archive copy. Archived from the original on 2021-10-27။ Retrieved on 2021-02-16။

[56] "Myanmar Army Rallies Supporters, Bans Flights Through April" (in en)၊ Bloomberg.com၊ 2021-02-02။

[57] MYANMAR PROTESTS LIVE: Tens of thousands gathering in Yangon, demonstrations in other major cities (in en-US) (2021-02-08).

[:28-58] 58.0 ^58.1 Pro-military groups tried to disrupt anti-coup protests (in en).

[59] နေပြည်တော်ဆန္ဒပြပွဲ ရဲကပစ်ခတ်လို့ လူငယ်နှစ်ယောက် အသက်အန္တရာယ်စိုးရိမ်ရ — မြန်မာဌာန

[60] မြစ်ကြီးနားမြို့ မန်ခိန်ရပ်ကွက်ရှိ ဘူးဂါးမလိလျှပ်စစ်ဓာတ်အားခွဲရုံတွင် တပ်မတော်သားများ ဝင်ရောက် နေရာယူမှုအပေါ် ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြရာမှ လူစုလူဝေးဖြစ်ပြီး လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များက ဖြိုခွင်းခဲ့ (in my).

[61] Two Civilians Killed by Myanmar Security Forces in Mandalay (in en-US) (2021-02-20).

[62] "2 Myanmar protesters killed by police fire, reports say"၊ Associated Press၊ 20 February 2021။

[63] "သတင်းထုတ်ပြန်ချက်"၊ မြန်မာ့အလင်း၊ ၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ- ၁-၃။

[64] "ရဲတပ်ဖွဲ့ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်အပေါ် မေးခွန်းထုတ်မှုတွေရှိ"၊ ဘီဘီစီ (မြန်မာပိုင်း)၊ ၂၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။ ""ဒါပေမဲ့ လက်ရှိလူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာ တွေမှာသာမက ... လုံခြုံရေးအဖွဲ့ဝင်တွေရဲ့ ပြည်သူတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဝေဖန်မှုမြင့်တက်နေပါတယ်။""

[65] "မန္တလေးဘူတာကြီးတွင် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များက လုမှုကူညီရေးအသင်းကိုပစ်ခတ်မှု မေးခွန်းထုတ်စရာ"၊ Myanmar Times၊ ၁၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။ Archive copy. Archived from the original on 2021-02-21။ Retrieved on 2021-03-08။

[66] Myanmar junta warns of lethal force as crowds gather for 'five twos revolution' (in en) (22 February 2021).

[67] "တာမွေမှာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအသစ် ဆန္ဒပြသူတွေကို ဖမ်းဆီးထား"၊ RFA၊ ၂၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။

[68] "ရန်ကုန်နဲ့မန္တလေး အပါအဝင် တစ်ပြည်လုံးမှာ ဆန္ဒပြသူတွေ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းခံရ"၊ RFA၊ ၂၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁။

[69] ကျန်းမာရေး စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေ အကြမ်းဖက် ရိုက်နှက်ဖမ်းဆီးခံရ

[AAPP-70] Crackdown Injury & Death List. ၸုမ်းလူလွမ်တူၺ်းထိုင် ၵူၼ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်း (29 March 2021).

[71] In pictures: A bloody day in Myanmar's protests, BBC News

[72] မတတ်မြောက်သည့် ပညာရေးစနစ်မှ လွတ်မြောက်လိုသူ ဆရာမ၏ နောက်ဆုံးခရီး (in my) (2021-02-28).

[73] Myanmar sees deadliest day as 38 protesters killed

[74] ရုပ်အလောင်းထုတ်မပေး၍ သင်္ဂြိုလ်ခွင့်မရဘဲ ရက်လည်ဆွမ်းသွပ်ခဲ့ရ (in my) (2021-03-11).

[:1-75] 75.0 ^75.1 Deathlist as on 4th March 6 p.m. MMT - DVB

[76] Pope appeals to Myanmar leaders to serve the common good - Vatican News (in en) (2021-02-07).

[77] Remarks by President Biden on the Administration's Response to the Coup in Burma (in en-US) (2021-02-10).

[:36-78] 78.0 ^78.1 ^78.2 Violence, Intimidation, Harassment by Myanmar Security Personnel Unacceptable, Secretary General Says, Also Expressing Concern over Restrictions on Internet | Meetings Coverage and Press Releases.

[79] Staff၊ Reuters။ "Singapore says Myanmar situation 'alarming', but no need for broad sanctions" (in en)၊ Reuters၊ 16 February 2021။

[80] Boris Johnson says charges against Aung San Suu Kyi are ‘fabricated’ (in en) (16 February 2021).

[81] Dr. SaSa letter to UNSC

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]