တွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး
ဝဵင်း ၼႂ်းၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း
ၼွင်လူင် တီႈဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး
ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°01′N 95°33′E
မိူင်း	မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမၵူၺ်း
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး
လတ်ႉတီႇၵျု	(႒႐)တီႇၵရီႇ၊ (႐)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု	(႙႕)တီႇၵရီႇ၊ (႓႒)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014 census)
• ႁုပ်ႈ	႒႕႙,႓႖႗
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)
ဝႅပ်ႉသၢႆႉ	www.taungdwingyi.net

ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး (မၢၼ်ႈ: တောင်တွင်းကြီးမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Taungdwingyi) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမၵူၺ်း၊ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီးၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းမၵူၺ်း ယၢၼ် (႕႑) လၵ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်း ပေႇလေးပိၼ်ႇ သျိၼ်ႇလေးပႃး ဢွၵ်ႇမႃးလႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်လိုဝ်းလင် ၼႂ်းၵႃႈတူင်ႇဝဵင်းလိၵ်ႈလၢႆးမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်းၼႆႉ ၼင်ႇမီးဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ တီႈၽၢႆႇၼိူဝ်ၶၢင်တွင်း (ၶျိၼ်းတႂိၼ်း)ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈမိူၼ်ၵၼ်တင်ႈ တွင်ႇတႂိၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈဝဵင်းသွင်ဝဵင်းၼၼ်ႉ ပႅၵ်ႇၵၼ်ၼႆ တွင်ႇတႂိၼ်း ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႉပဵၼ် တွင်ႇတႂိၼ်းၵျီး ၼႆသေ တွင်ႇတႂိၼ်း ဢၼ်မီးတီႈ ပွတ်းၼိူဝ်ၶၢင်တွင်း (ဢထႅတ်ႉၶျိၼ်းတႂိၼ်း) ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းတူၵ်းၸွၵ်ႉလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ တွင်ႇတႂိၼ်းၶျွင်ႇ (မၢၼ်ႈ: တောင်တွင်းချောင်) (ချောင် ၼႆႉ ၵႂၢမ်းတႆးပွင်ႇဝႃႈ ၸွၵ်ႉ) ၼႆ မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇၵုင်းပွင်ႇၼၼ်ႉ လႆႈၸႅၵ်ႇၵၼ်မႃးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီးၼႆႉ မီးႁၢင်ႈသၢမ်ၸဵင်ႇသေ ပဵၼ်ထုင်ႉလိၼ်ပဵင်း ဢၼ်ၶွၼ်ႇၼမ်ႉၶွၼ်ႇလိၼ် ၶႅမ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ် ၶဝ်ႈသၢၼ် ဢွၵ်ႇၼမ်သေပိူၼ်ႈ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမၵူၺ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႃးၼႆႉ လႆႈၶုတ်းႁွင်ႈသေၵေႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၽၢႆၵဝ်ႇၵဝ်ႇမိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ် တေႃႇထိုင် ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၸုမ်းမျူႇၼီႇၸပႄႇ ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီးၼႆႉ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃးမိူဝ်ႈပီ 1887 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပိူင်တင်ႈဝဵင်း

ဝဵင်းၼႆႉ ဢဝ်ပွၵ်ႉလူင် ႑႐ ပွၵ်ႉသေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢူင်းတေႃး-ပွၵ်ႉ ႑၊ ဢူင်းတေႃး-ပွၵ်ႉ ႒၊ တွင်ႇပျိၼ်ႇ-ပွၵ်ႉ ႑၊ တွင်ႇပျိၼ်ႇ-ပွၵ်ႉ ႒၊ သူၺ်ႇဢူဝ်း-ပွၵ်ႉ ႑၊ သူၺ်ႇဢူဝ်း-ပွၵ်ႉ ႒၊ မွင်းတႅင်ႇ-ပွၵ်ႉ ႑၊ မွင်းတႅင်ႇ-ပွၵ်ႉ ႒၊ သူၺ်ႇၵျႃႇဢိၼ်း-ပွၵ်ႉ ႑၊ သူၺ်ႇၵျႃႇဢိၼ်း-ပွၵ်ႉ ႒ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၵၢင်ဝဵင်းၼၼ်ႉ မီး ၵၢတ်ႇလူင် လႄႈ သူင်ႇမွၵ်ႇလုတ်ႉလၢတ်ႉယေးယဝ်ႉ။ ပွတ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၼွင်လူင် ယတၼႃႇပႂိၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼွင်လူင်ၼၼ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပၢၼ်ပူးၵမ်ႇ ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၼွင်ၽၢႆႇလဵဝ် ဢၼ်လႆႈၸႂ်ႉမႃး တႃႇသႂၢင်းၼမ်ႉတွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇၸမ်ႉမီး ၵွင်းမူး ၸေႇယမင်ႇၵလႃႇ သူၺ်ႇဢိၼ်းတွင်ႇ ယဝ်ႉ။ တီႈပွတ်းတူၵ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးဢွင်ႇမျိၼ်ႇၸေယရၶႅင်ႇ ဢၼ်သူႇယႂ်ႇယႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ပဵၼ်ၵွင်းမူးႁၢမ်းဢၼ်ပဵၼ် ၵွင်လိၼ်သေ ၶိုၼ်းမႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2003 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် 2013 မႃး လႆႈတၢင်ႇထီးယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်းယဝ်ႉ။

ၵွင်းမူး သူၺ်ႇဢိၼ်းတွင်ႇ

ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇတေႃႉသူင်ႇ

ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီးၼႆႉ ၽၢႆႇတူၵ်း မီးတၢင်းလူတ်ႉၵႃးၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းမၵူၺ်း တၢင်းယၢဝ်း ႘႒ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (႕႑) လၵ်းလႄႈသင်၊ ၽၢႆႇတၢင်းၸၢၼ်း တၢင်းလူတ်ႉၵႃး ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းပျီႇ တၢင်းယၢဝ်း ႑႖႒ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (႑႐႑) လၵ်းလႄႈသင်၊ ပွၵ်းဢွၵ်ႇ တႃႇၵႂႃႇၸူး ၼေႇပျီႇတေႃႇ လႄႈ ဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ တၢင်းယၢဝ်းမီး ႖႘ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (႔႒) လၵ်းလႄႈသင်၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းမျူဝ်ႉတိတ်ႉ ယၢၼ်ၵႆႇ ႒႙ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (႑႘) လၵ်းလႄႈသင် ၵပ်းသိုပ်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်ၶၢဝ်းတၢင်းလူတ်ႉၵႃးသေ လုၵ်ႉတီႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တႃႈၵုင်ႈ-ၼေႇပျီႇတေႃႇသေၵေႃႈ တင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၼႆႉ ၵႆယၢၼ်ႇ ႔႗႕ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (႒႙႐) လၵ်းၼႆႉ လႆႈႁေႃႈတႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ႗ ၸူဝ်ႈမူင်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တႃႈလိူဝ်ႇ-ၼေႇပျီႇတေႃႇသေ ပေႃးတေၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆ ယၢၼ်ၵႆ ႒႗႗ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (႑႗႒ လၵ်း) သေ လႆႈႁေႃ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ႔ မူင်းၵိုင်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ-ၵျွၵ်ႉပတွင်းၼၼ်ႉ လႆႈလတ်းၶၢမ်ႈ ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီးၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မီးတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းၸူး ဝဵင်းမၵူၺ်းယူႇယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ဝဵင်းတွင်ႇတႂိၼ်းၵျီးၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ဢဝ် ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈပဵၼ်ပိုၼ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးထုင်ႉပဵင်းဢၼ်ၵႂၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈသေ ႁဵတ်းၽၢႆႇၵႅတ်ႇဢဝ်ၼမ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ သၼ်လွႆပႃႇၵိူဝ်ႇပွတ်းဢွၵ်ႇသေ လႆမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၸႂ်ႉတႃႇၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ႁၢတ်ႇသၢႆးၼမ်ႉႁူၺ်ႈၼမ်ႉလွႆၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၽၵ်းမီႇ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇၸိူဝ်းဢွၵ်ႇပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ငႃး၊ ဢွႆႈ လႄႈ ၼမ်ႉမၼ်းၵိၼ် ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ၵၢၼ်မႆႉၵေႃႈ ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ မႆႉၵေႃႈဢမ်ႇလိူင်ႇယဝ်ႉလႄႈ ၵၢၼ်ႁဵတ်းမႆႉၵေႃႈ ယူပ်ႈယွမ်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

လိူၼ်ဢေႇပရႄႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢၼ်မႆႈသေပိူၼ်ႈသေ ၽွင်းၵၢင်ဝၼ်းၼႆႉ တၢင်ႉမႆႈဢၼ်မႆႉသုတ်းၽတ်ႉၽဵင်ႇၼႆႉ ၵႆႉမီးတေႃႇထိုင် ႔႐ တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇထီႇၵရဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းဢၼ်ၵတ်းသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇသေ တၢင်ႉမႆႈၽတ်ႉၽဵင်ႇၼႆႉ မီးတေႃႇထိုင် ႑႔ တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇထီႇၵရဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၵၢင်ၶမ်ႈၼႆႉ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ ၵႆႉတူၵ်းႁႅင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းၽူၼ်ၼႆ ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃးၵၢတ်ႉၼႆႉ ၽူၼ်ၵႆႉၼမ်လိူင်ႇယဝ်ႉ။