ၶျွၵ်ႉ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၶျွၵ်ႉ
ဝဵင်း ၼႂ်းၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း
ဝဵင်းၶျွၵ်ႉ ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°53′N 94°49′E
မိူင်း	မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း
ၸႄႈဝဵင်း	ၶျွၵ်ႉ
လတ်ႉတီႇၵျု	(20)တီႇၵရီႇ၊ (53)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု	(94)တီႇၵရီႇ၊ (49)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	282 ထတ်း (86 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ဝဵင်းၶျွၵ်ႉ (မၢၼ်ႈ: ချောက်မြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Chauk), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Khyauk]) ၼႆ့ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းၶျွၵ်ႉ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမၵူၺ်း၊ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၽင်ႇ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမႄႈၼမ်ႉၵဵဝ် သေ တင်း ဝဵင်းယေႇၼၢၼ်ႇၶျွင်းၼႆႉ ပေႃးဢဝ်သၢႆတၢင်းၼမ်ႉဝႃႈ ၵႆယၢၼ် (42) လၵ်းသေ ပေႃးဢဝ်သၢႆတၢင်းလိၼ်ဝႃႈ ၵႆယၢၼ် (51) လၵ်းယဝ်ႉ။ ပွတ်းၸၢၼ်း ယၢၼ် (5) လၵ်းၼၼ်ႉ မီး ဝဵင်းၸလေႇသေ ၽၢႆႇႁွင်ႇယၢၼ် (21) လၵ်းၼၼ်ႉ မီး ဝဵင်းၵဝ်ႇ ပူးၵမ်ႇ ဢၼ်ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ မီးဝႆႉတင်းၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ဢွၵ်ႇလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈသၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇၵႂႃႇမႃး ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈသင် ၸင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၼ်းဝဵင်းၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးတီႈပွတ်းၵၢင် မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ မီးႁွင်ႈ မီးၽင်ႇႁိုၵ်း လႄႈ ပႃႇထိူၼ်ႇယုမ်းႁူမ်ႇတၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ၵူၼ်းႁူႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၸိၼ်ႉၵူ ဢၼ်မီးၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းၶျွၵ်ႉ ယၢၼ် ႕ လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီၶရိတ်ႉ 1897 ၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးၽုမ်ႇမိ မိတ်ႇသတႃႇၵျီႇ၊ ဢီႇ၊ ၵရၢႆး မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႇႈ တီႈႁိမ်းၼႃႈလိၼ်ၸိၼ်ႉၵူႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၶုၵ်းဢဝ်လႆႈၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ထိုင်ပီ 1902 မႃးၸင်ႇၸၢင်ႈတႄႇၶုတ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ၼၼ်ႉလႇႈယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈ ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်မႃးၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တေးမၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ယူႇသဝ်းမႃးယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင်မႃး ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်းမႃးသေ ၸင်ႇလိုဝ်းလင်မႃးဝႃႈပဵၼ် ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးႁူၺ်ႈ မီးဢႃႇႁ (မၢၼ်ႈ: ချောက်) လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၵိုၵ်းၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်မႃး ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼႆ ဢွၼ်ၵၢၼ်လၢတ်ႈမႃးၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈ လွင်ႈဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပီ 1937 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ဝဵင်းၶျွၵ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1953 မႃး လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းၸုမ်းမျူႇၼီႇၸီႇပႄႇ မႃးယူႇယဝ်ႉ။

တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဝဵင်းၼႆ့ ပေႃးဢဝ်ၼႃႈၸၢၼ်းတေႃႇႁွင်ႇ တၢင်းယၢဝ်းမၼ်းမီး 31/2 လၵ်းသေ ပေႃးဢဝ်ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇတေႃႇတၢင်းတူၵ်း တၢင်းယၢဝ်းမီး မွၵ်ႈ 2 လၵ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝၢင်းလူင် တီႈၶုတ်းၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်၊ ပွၵ်ႉဢၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶဝ်ယူႇ၊ ယူင်ႇၸၢၵ်ႈတီႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁုင်ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇၸၢၼ်းသုတ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉပွၵ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူဝ်ႈပီ 1953ၼၼ်ႉ မီးမႃး 24344 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းယူႇတီႈဝဵင်းၵမ်ႉၼမ် ဢွၼ်ၵၼ် လႆႈပိုင်ႈဢိင်ၼိူဝ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်သေ ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

(မိူဝ်ႈပီ 1942 ၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼႆႉ မီးလုၵ်းၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ် 846 လုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လၢႆးၶိုတ်းၵၢပ်ႈသေ ၶုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉသေ ၼိုင်ႈဝၼ်းၼႆႉ ၽတ်ႉၽဵင်ႇ ဢွၵ်ႇ 41000 ၵႄႇလၢၼ်ႇယဝ်ႉ) တွၼ်ႈတႃႇတေႃႉသူင်ႇ ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်လိူင်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ်ဝဵင်းၶျွၵ်ႉ လတ်းဝဵင်းယေႇၼၢၼ်ႇၶျွင်းသေ သိုပ်ႇလွတ်ႇတေႃႇထိုင် ဝဵင်းတၢၼ်ႇလိၼ်ႇ ဢၼ်မီးၽၢႆႇပုၼ်ႉၽင်ႇၼမ်ႉ တီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်လွတ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇယႃႉလႅဝ်ပႅတ်ႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈပိူင်ထႆလိၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွတ်ႇၼၼ်ႉ တၢင်းယၢဝ်းမၼ်းမီး 275 လၵ်းယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈလွတ်ႇၼၼ်ႉ မီး 10 ၼိဝ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်ပဵၼ် သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်မႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈၶိုၼ်း လွတ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ထၢင်ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ် ဢၼ်ဢဝ် လၢႆးၶိုတ်းၵၢပ်ႈသေ ၶုတ်းဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပေႃးၽူႈၶဵၼ်ၶဝ်ၶဝ်ႈမႃး ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေဢမ်ႇၸႂ်ႉလႆႈၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈယႃႉလႅဝ်ပႅတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1953 ၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈႁုင်ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ် တီႈဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ယၢမ်းလဵဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵုၼ်ႇ ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်၊ ထၢတ်ႈသီႇ လႄႈ ၶူဝ်းဢွၵ်ႇၵိုၵ်း ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁုင်လႆႈႁဵတ်းလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈႁိမ်းႁွမ်း ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ငၢၼ်းသူၼ်ႁႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈထူဝ်ႇလိၼ်တင်းၼမ်သေ ၼမ်ႉမၼ်းထူဝ်ႇလိၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၶူဝ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းၶျွၵ်ႉမဵဝ်းၼိုင်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ပေႃးၸွမ်းတၢင်းလူတ်ႉၵႃးၼႆ လုၵ်ႉဢဝ်ဝဵင်းၶျွၵ်ႉ ၵႂႃႇၽၢႆႇၸၢၼ်း မီး ယေႇၼၢၼ်ႇၶျွင်း၊ ဝဵင်းမၵူၺ်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပေႃးၵႂႃႇၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ပူးၵမ်ႇ၊ ၺွင်ႇဢူး၊ မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ၽႅဝ်လႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ဝဵင်းၵျွၵ်ႉပတွင်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇယၢၼ် 25 လၵ်းၼၼ်ႉသေ ၸၢင်ႈၽႅဝ်ထိုင် မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ လႄႈ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၸၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈၸူး ဝဵင်းတႃႈၼမ်ႉ ၼမ်ႉၵဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းၶျွၵ်ႉ ၽၢႆႇပုၼ်ႉၽင်ႇၼမ်ႉ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ် တီႈ ဝၢၼ်ႈလၢၼ်းၼၼ်ႉ မီးၶူင်ႇၶိူင်ႈမိၼ်ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၶျွၵ်ႉလႄႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ မီးသၢႆတၢင်းၶိူင်မိၼ်ယူႇယဝ်ႉ။

တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၼၼ်ႉ မီးႁူင်းလိၵ်ႈသၢႆလူမ်း၊ ႁူင်းသူင်ႇလိၵ်ႈ၊ ႁူင်းယႃလႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင် ဢၼ်မီးတီႈသူၺ်ႇတထေးၵူင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၶွမ်ပၼီႇ ပီႇဢူဝ်ႇၸီႇၶဝ် တႄႇတင်ႈမႃးပၼ်လႄႈ လႆႈလိုဝ်းလင်ဝႃႈပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းပီႇဢူဝ်ႇၸီႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းၼၼ်ႉ မီး ၵွင်းမူးသူၺ်ႇပူင်ႇတွင်ႇ လႄႈ ၵျွင်းတေႃးယသူၺ်ႇပူင်ႇတွင်ႇယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်း ယၢၼ်သွင်လၵ်းၼၼ်ႉ မီးမႃး ၵွင်းမူၺ်းၶျိၼ်ႇတွင်ႇမသေ ယွၼ်ႉလႆႈၺႃးမၢၵ်ႇ မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇႁူဝ်ဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးဢေး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ပႂႆးၽြႃးၵွင်းမူးဢေးၼၼ်ႉ ၵႆႉၸတ်းႁဵတ်း လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်းသေ ပဵၼ်ဢၼ်ၵိုၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။