မိၼ်းလႃႉ၊ ဝဵင်း (ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉ)

လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး
ၵၼ်ပွင်ႈလိၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈ ဝဵင်းဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ဝဵင်းဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ် မိၼ်းလႃႉ၊ ဝဵင်း (ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ)
ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ
ဝဵင်းဢထႅတ်ႉမိၼ်းလႃႉ
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ is located in မိူင်းမၢၼ်ႈ
ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ
ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ
ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 19°58′N 95°2′E / 19.967°N 95.033°E / 19.967; 95.033ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 19°58′N 95°2′E / 19.967°N 95.033°E / 19.967; 95.033
မိူင်း  မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း  မၵူၺ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉ
ၸႄႈဝဵင်း ၸႄႈဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ
လတ်ႉတီႇၵျု (19)တီႇၵရီႇ၊ (58)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု (95)တီႇၵရီႇ၊ (2)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30)

ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ (မၢၼ်ႈ: မင်းလှမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Minhla) ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ၊ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးဝဵင်းၸိုဝ်ႈမိူၼ်ၵၼ် ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇၼၼ်ႉလႄႈ ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉၼႆႉ ၵႆႉႁွင်ႉဝႃႈ ဢထႅတ်ႉမိၼ်းလႃႉ (မိၼ်းလႃႉၽၢႆႇၼိူဝ်)ၼႆယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉ တီႈၽင်ႇၽၢႆႇတူၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၽၢႆႇၶႂႃႇ ၼမ်ႉၵဵဝ် သေ မီးတီႈႁိမ်း လႅၼ်လိၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းပူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 2014 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 12,510 ၵေႃႉ [1]ယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းလိုဝ်းလင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

တီႈမိၼ်းလႃႉၼႆႉ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇလိုဝ်းလင် ဢမ်ႇပေႃးဢွၵ်ႇသင်၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၵွင်မိၼ်းလႃႉၼႆႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် ၼမ်ႉၵဵဝ်လႄႈ ႁိူဝ်းၸၢင်ႈသိူၵ်ႈသေ တိူဝ်းလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၼိူဝ် သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼမ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် မိၼ်းလႃႉ ၸူး တႃႇၵႅင်းၼႆႉ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းယၢင် တၢင်းယၢဝ်း 12 လၵ်းယဝ်ႉ။ ၽြႃးၵွင်းမူး ၸိူဝ်းလိုဝ်းလင်တီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိၼ်းလႃႉၼႆႉ ၽြႃးတၼ်ႇတ၊ သူၺ်ႇၸႅတ်ႉတေႃႇမိၼ်းလႃႉ လႄႈ ၵွင်းမူးမႁႃႇပဵင်းၼႄး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးတၼ်ႇတၼႆ့ မီးၽၢႆႇၸၢၼ်း ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ ယၢၼ် 27 လၵ်း၊ မီးဝႆႉ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ဝၢၼ်ႈယေႇၼၢၼ်ႇမ ယၢၼ် 2 လၵ်းယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးတၢၼ်ႉၼႃးၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃးၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းၼႂ်း လိူၼ်သီႇယဝ်ႉ။ ၽြႃးသူၺ်ႇၸႅတ်ႉတေႃႇ ၼႆႉ မီးဝႆႉၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ ယၢၼ် 3 လၵ်းသေ ပဵၼ်ႁၢင်ႈမိူၼ်ၵၼ်တင်း မၢၼ်းၸႅတ်ႉတေႃႇယႃႇလႄႈ ၸတ်းႁဵတ်းပွႆးၽြႃးၵူႈပီယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃး မႁႃႇပဵင်းၼႄး ဢၼ်မီးတီႈဝၢၼ်ႈလႅတ်ႉပၢၼ်ႇ ၽၢႆႇတူၵ်း ၼမ်ႉၵဵဝ် တီႈ ၽၢႆႇတႂ်ႈ ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉ ယၢၼ် 18 လၵ်းၼၼ်ႉ ၵႆႉၸတ်းႁဵတ်းၼႂ်း လိူၼ်သိပ်းသွင်ယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈမိၼ်းလႃႉသေ လႆႈၵိုၵ်းပိုၼ်းယဝ်ႉ။ တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈမိၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈႁူဝ်ၽင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ် တီးဝဵင်းမိၼ်းလႃႉသေ မီးႁၢင်ႈတူၵ်းသီႇၸဵင်ႇယဝ်ႉ။ တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈမိၼ်းလႃႉၼႆႉ ပဵၼ်တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းဝႆႉ တီႈၼိူဝ်လိၼ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈၵူၺ်းၶျွင်း ဢၼ်မီးတီႈၽင်ႇၽၢႆႇပုၼ်ႉၼမ်ႉၸမ်ႉ ပဵၼ် တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်လုၵ်းလိၼ်ယဝ်ႉ။ တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈတင်းသွင်ဢၼ်ၼႆႉ လႆႈတႄႇၵေႃႇသၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီမိူင်း 1222-23 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ယဝ်ႉတူဝ်ႈမီႈ 1225 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1904 မႃး တီႈႁိမ်းၽၢႆႇၼွၵ်ႈ တပ်ႉၵႅတ်ႇၵင်ႈၼၼ်ႉ ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢတ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။[2]

သၢႆပိုၼ်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈသေ ႁူမ်ႈဝႃႈတူၵ်းၽၢႆႇတႂ်ႈ မလုၼ်ႇသေတႃႉ ၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းလႄႈ ၽူႈငိၼ်းထွမ်ႇၶဝ် ယူႇတီႈ ဝၢၼ်ႈမိၼ်းလႃႉသေ ၶုၼ်ႇၽွင်းၼမ်ႉၵေႃႉၽွင်းငမ်းမႃးယဝ်ႉ။ ၽွင်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ် ပွတ်းၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ ပီ 1886 ၼၼ်ႉ ဢဝ် မိၼ်းလႃႉၼႆႉ ၶိုၼ်းသႂ်ႇၶဝ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈသေ ထိုင်ပီ 1896 မႃး ဢဝ်ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉတင်းဢၼ် ၶိုၼ်းသႂ်ႇၶဝ်ႈ တီႈၼႂ်ႈ တိူင်းမိၼ်းပူး (ဝၢႆးမႃး ပဵၼ် ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း) တီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းမိၼ်းလႃႉၼႆႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇ ပဵၼ်မႃး ၵုၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ၼၼ်ႉ မီးတမ်ႇငႃႈၽူဝ်မေး ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ သူၺ်ႇဝ လႄႈ မမိၼ်းလႃႉ ၼႆသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵုၼ် ဢၼ်မမိၼ်းလႃႉၶဝ် ယူႇလႄႈ ၵူၼ်းႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ၵုၼ်မမိၼ်းလႃႉ ၼႆႉသေ ႁိုင်သေ ပဵၼ်မႃး မိၼ်းလႃႉၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၵဵဝ်ၼႆႉ ၸူးလႅၵ်ႈလၢႆႈလႆလူင်း ၸူးၽၢႆႇဢွၵ်ႇသေ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆတၢင်းၼမ်ႉ ၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ လႆႈႁႅင်ႈၵႂႃႇလႄႈ ၸူးၵိုတ်းဝႆႉ ၼွင်မလုၼ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ဝၢႆးသေ သိုၵ်းဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ် မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈသေ ယူႇထႅင်ႈပီ 1854 ၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်း ဢႃမီးၼီးယၢၼ်း ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မႅၵ်ႇၵတိတ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵေႃႉတႄႇတင်ႈမႃးျဝ်ႉ။ မႅၵ်ႉၵတိတ်ႉၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇယူႇလႆႈ တႂ်ႈမိုဝ်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်လႄႈ ၸူးဢွၼ်ႁူဝ် ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ ၸုမ်းၼိုင်ႈသေ ၸူးၵႂႃႇတင်ႈ ဝဵင်းတီႈ ဝၢၼ်ႈႁၢမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မႅၵ်ႉၵတိတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်မႃးၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းသေ ဝဵင်းမိၼ်းလႃႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈမႃးယူႇၼႆယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

  1. (မေႇ 2015) ၽိုၼ်လိၵ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, ၽိုၼ်လိၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပီ 2014 သွႆ့-2. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, 57. 
  2. ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (9)