သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း၊ ဝဵင်း

လုၵ်ႉတီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၼၼ်ႉမႃး

ဝဵင်းသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း (မၢၼ်ႈ: ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) ၼႆ့ မီးဝႆႉ တီႈႁိမ်းတႃႈၼမ်ႉ ဢၼ် ၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ ၼမ်ႉၸလိၼ်း ႁူပ်ႉၵၼ် ဢၼ်မီး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းၸလိၼ်း ယၢၼ် မွၵ်ႈ 6 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၸလိၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းၽႄဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ပိူင်လူင်မၼ်း မိူဝ်ႈပၢၼ် ပၵျီးတေႃႇ (ပီမၢၼ်ႈ 1181-1199) ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်လႆႈ ၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇ လႄႈ ၸူးၵိုၵ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း (ၵုၼ်ၸၢင်ႉၽိူၵ်ႉ) ၼႆသေ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် တေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။[1]

ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီး ၼမ်ႉၵဵဝ်၊ ၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ မီး ၼမ်ႉၸလိၼ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၸၢၼ်း သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း ယၢၼ် (2) လၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းၽူဝ်ႇယၢမ်း (ယၢၼ်းၽူဝ်ႇၵူင်း) ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်း မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ပေႃးလတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵႄႈလွႆဢၼ်းၼႆ ၸၢင်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

တီႈဝဵင်းသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈလႆႈဝႆႈသႃ ၽြႃးၵိုၵ်းပိုၼ်း မႁႃႇၸေႇတီႇလႃႉ၊ ၽြႃးၵျွၵ်ႉသိၼ်ႇ၊ ၽြႃးသူးတွင်းပျေႉ လႄႈ ၽြႃးမႁႃႇရမ်ႇသီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈလင် ဢၼ်ပဵၼ် တိူၵ်ႈပိတုၵႃႇရႃႇမ လႄႈ တိူၵ်ႈမႁႃႇဝိၸယႃႇရႃႇမ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈတေလႆႈႁၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ တီႈ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီးႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်သွၼ်ပၼ် ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ သွင်ၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ႁူင်းယႃဢိူင်ႇ၊ ၶူၵ်ႉၶဝ်ႈ၊ ၶူၵ်ႉၼမ်ႉမၼ်း လႄႈ ၶူၵ်ႉၸၢၵ်ႈမႆႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးမႃးယဝ်ႉ။ သဝ်ႁိၼ်ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉ ဢၼ်ပၵ်းမႃး မိူဝ်ႈ ပီ 1952 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢဝ်ႁၢင်ႈမူဝ်ၶၢမ်ႇတႂ်ႈမၼ်းသေ ႁဵတ်းမႃးလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၸၢတ်ႈသႅင်း၊ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ် လိၼ်ၼႃးၵိၼ်ၼမ်ႉၽၢႆလႄႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈ လႄႈ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ တီႈၵုၼ်ယိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ၽၵ်းမီႇ တီႈသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇတႅင် ၸိူဝ်းတွၼ်ႈတႃႇ ဝဵင်းယေႇၼၢၼ်ႇၶျွင်း လႄႈ ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းသေ တၢင်ႇၶၢႆပၼ်လႆႈယူႇယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

တႃႇၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ ဢဝ်ႁိူၼ်းသေ ၵႂႃႇၸွမ်းလႆႈသၢႆတၢင်းၼမ်ႉ တီႈ ၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ ၼမ်ႉၸလိၼ်း၊ လုၵ်ႉဢဝ် တီႈ ၸလိၼ်း၊ တၺွင်ႇ၊ သဵၵ်ႉၽျူႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၸၢင်ႈဢဝ် တင်းလူတ်ႉၵႃးသေၵေႃႈ ၵပ်းသိုပ်ႇၵႂႃႇမႃးလႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၶႅမ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]

  1. ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (4)