ၶၢင်၊ ၸႄႈမိူင်း

ၸႄႈမိူင်းၶၢင်
ၸႄႈမိူင်းၶၢင်
ၸႄႈမိူင်း
	Flag
	Flag
	ဢွင်ႈတီႈ တီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ
	Coordinates: 26°0′N 97°30′E / 26.000°N 97.500°E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၶၢင်
ပိုၼ်ႉတီႈ	ပွတ်းႁွင်ႇ
ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ	ဝဵင်းၸႄႈၼႃး
Government
• ၸွမ်ၽွင်းလူင်	ဢူးၶႅတ်ႉဢွင်ႇ (NLD)
• ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ	ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်
• လုမ်းတတ်းသိၼ်	လုမ်းတႅၼ်းၽွင်း ၸႄႈမိူင်းၶၢင်
Area
• Total	89,041.8 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (34,379.2 လွၵ်းလၵ်း)
Population (သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014)
• Total	၁၆၈၉၄၄၁
• Rank	၁၁
Demographics
• ၵူၼ်းၶိူဝ်း	ၶၢင်၊ ၸၢႆႇဝႃး၊ လိသေႃး၊ မၢၼ်ႈ-ၶႄႇ၊ ၼႃႇၵ၊ တႆး၊ မၢၼ်ႈ
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ; ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ
Time zone	UTC+06:30 (လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်း)

ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၼႂ်းၸူဝ်ႈပိုၼ်း
ပီ	ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း	±%
1973	737,939	—
1983	904,794	+22.6%
2014	1,689,441	+86.7%
Source: 2014 Myanmar Census^[2]

ၸႄႈမိူင်းၶၢင် (မၢၼ်ႈ: ကချင်ပြည်နယ်), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Kachin State), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Zemoeng Khaang]) ၼႆႉ မီးဝႆႉပွတ်းႁွင်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ သုတ်းသုတ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ မိူင်းၶႄႇ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီးဝႆႉ မိူင်းတႆး၊ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း လႄႈ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ ၂၃ ၂၇' လႄႈ ၂၈ ၂၅' လွင်ႇၵျီႇတုၼ်ႇဢွၵ်ႇ ၉၆ ၀' လႄႈ ၉၈ ၄၄' ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် မီးဝႆႉ လွၵ်းလၵ်း (၃၄၃၇၉ ၸုတ်း ၂၂ ) ယဝ်ႉ။ ၸႄႈလူင် ၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းၸေႊၼႃး ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းပိူင်လူင် တၢင်ႇဢၼ်တႄႉ ပဵၼ် ဝဵင်းမၢၼ်ႈမေႃႇယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်း ၶၢင်၊ တႆး၊ ၶျၢင်း၊ မၢၼ်ႈ၊ ၼႃႇၵ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းႁူမ်ႈၸွမ်းၵၼ်လႄႈ မီးၽၢင်ႁၢင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ ၂၀၁၄ သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးမွၵ်ႈ ၁,၆၈၉,၄၄၁ ၼၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈသတ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ၵူၼ်း ၼိုင်ႈလွၵ်းလၵ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၄၉ ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸႄႈမိူင်း ဢၼ်ထိူၼ်ႇလွႆသတ်ႉၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉ ၸိၵ်းလွႆဢၼ်သုင်သုတ်း တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၶႃႇၵႃႇပူဝ်ႇရႃႇၸီႇ (၁၉,၂၉၆ ထတ်း) လႄႈ ၵမ်ႇလၼ်ႇရႃႇၸီႇ (၁၉,၁၄၂ ထတ်း) ၼၼ်ႉသေ မူၺ်ၼၢႆး ႁူမ်ႇဝႆႉယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ထုင်ႉပဵင်း ဢၼ်ၵႂၢင်ႈသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ဢၼ်မီးတီႈႁူဝ်ႈၼမ်ႉၶၢင်တွင်း လုၵ်ႉတီႈ ထုင်ႉၶူင်ႈတႃႈၼၢႆးၶ ထုင်ႉၶူင်ႈႁူးၵွင်း၊ ထုင်ႉပဵင်းပူႇတႂ်း ဢၼ်မီးတီႈ ထုင်ႉၶူင်ႈမလိၶ၊ တီႈႁိမ်းႁွမ်း ၸေႊၼႃး လႄႈ မၢၼ်ႈမေႃႇ၊ တီႈၼွင်လူင်ဢၢင်းတေႃႇ၊ ႁွင်ႈမိူင်းၵွင်း၊ ႁိမ်းႁွမ်း ႁွင်ႈၵွၵ်ႉၵူၺ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

ၵူၼ်းၶိူဝ်း

ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်း တိပႅတ်ႉမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵျဵင်းၽေႃႉ၊ ဢၸီး(ၸၢႆႇဝႃး)၊ လသျီး(လႃၶျၢၼ်)၊ လိသေႃး၊ ရဝၢၼ်ႇ လႄႈ မရူႇ(လေႃႇပေႃႇ) ဢဝ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ႁူၵ်းဢၼ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ၸူးႁွင်ႉ ၶၢင်ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ မီး တႆးၶမ်းတီႈ၊တႆးလူင်၊ တႆးမၢဝ်း၊ တႆးၼိူဝ်၊ တႆးလႅင် ၵတူး ၊ တႆးသႃ ဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး ႁူၵ်းဢၼ်ၼႆႉသေ ၶျၢင်း၊ ပလွင်ႈ၊ ၼႃႇၵ၊ ၵေႃႇလၶႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

ၶူဝ်းႁေႈၽိင်ႈတိုၼ်း

ၸႄႈမိူင်းၶၢင်း တီႈၽႃၵၢၼ်ႉ၊ လူင်ၶၢင်း၊ တေႃးမေႃႇ လႄႈ ႁွင်ပႃး ဢၼ်ႁွင့်ဝႃႈ ထုင့်သႅင်ၶဵဝ်ၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇ သဵင်ၶဵဝ် ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

ယွၼ်ႉပဵၼ်ထုင်ႉၼိူဝ်လွႆလႄႈ မီးၾိင်ႈၾႃႉ ဢၼ်ၵတ်းလီယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇၽွင်းငမ်း

တွၼ်ႈတႃႇၽူႈယႂ်ႇ ဝၢၼ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ ၶၢင်တူဝႃႇၼိုင်ႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ တီႈႁူဝ်ႁိူၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်မႆႉသေ ႁဵတ်းၼင်ႇႁၢင်ႈၶဝ်ၵႂၢႆးသေၵေႃႈ သႂ်ႇၶဝ်ႁိူၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၽွင်းငမ်း ဢိူင်ႇလႄႈ ၼႃႈလိၼ်တူႇဝႃႇၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းသေ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ႁူဝ်ထိူၼ်ႇ၊ ဝုၼ်ႇထွၵ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉႉယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၵိုၵ်းဝႆႉပၼ်ပႃး ပၢႆးႁူမ်ႇလူမ်ႈလႄႈ ၵေႃႇပွင်ၵၢၼ်ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽိင်ႈထုင်ႈသေ မီးၾိင်ႈမိူင်းၽိင်ႈထုင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈပူၼ်ႉပႅၼ်ၼႆႉ တေလႆႈသၢႆႈၼီႈဝူတ်ႈယဝ်ႉ။ 'ၽၵႃႇ' ႁွင်ႉ ၶူဝ်းတွၼ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်မီးၵႃႈၶၼ် သေဢၼ်ဢၼ်သေ လႆႈပၼ်ၵႃႈပူႉယဝ်ႉ။ 'ၽၵႃႇ' ၼႆႉ ဢဝ် ၵႂၢႆး၊ မွင်း၊ ငိုၼ်း၊ ၵဵင်း၊ ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းမႆ၊ ၽႃႉ၊ လၢပ်ႇ၊ မၢၵ်ႇၼမ်ႉႁိၼ်၊ ၵွင်ႈ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸႄႈတွၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်း၊ ဝဵင်း၊ ပွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ

တီႈၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ ၸႄႈတွၼ်ႈ မီး (၄) ၸႄႈတွၼ်ႈယဝ်ႉ။

ၸႄႈတွၼ်ႈၸေႊၼႃး
ၸႄႈတွၼ်ႈမၢၼ်ႈမေႃႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈပူႇတႂ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းယၢင်း

ၸႄႈဝဵင်း မီး (၁၈) ၸႄႈဝဵင်းယဝ်ႉ။

ၸႄႈတွၼ်ႈၸေႊၼႃး (၆) ၸႄႈဝဵင်း၊
ၸႄႈတွၼ်ႈမၢၼ်ႈမေႃႇ (၄) ၸႄႈဝဵင်း၊
ၸႄႈတွၼ်ႈပူႇတႂ်း (၅) ၸႄႈဝဵင်း လႄႈ
ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းယၢင်း (၃) ၸႄႈဝဵင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ဝဵင်း (၃၀) သေ ဝဵင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ

ပွၵ်ႉ မီး (၁၆၀) ပွၵ်ႉသေ ဢိူင်ႇမီး (၅၉၄) ဢိူင်ႇလႄႈ ဝၢၼ်ႈ မီး (၂၅၅၃) ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။^[3]

ဢွင်ႈတီႈ ၸိူဝ်းလီၶဝ်ႈၸႂ်

လွႆဢၼ်သုင်သုတ်း တီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၶႃႇၵႃႇပူဝ်ႇရႃႇၸီႇ
ၼွင်ဢိၼ်းတေႃႇၵျီး လႄႈ ၽြႃးသူၺ်ႇမျိၼ်ႉၸူႇ
ၽြႃးၶွင်ႇၽူး
မျိတ်ႉသူင်ႇ
ဝဵင်းပူႇတႂ်း
ၽၢႆဝႂ်းသွင်ႇ

လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၽိင်ႈငႄႈ လႄႈ ၽိင်ႈထုင်း

ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း

ၽႃႇသႃႇၶေႃႈၵႂၢမ်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ၵႂႃးၵျဵင်းၽေႃႉ၊ ၵႂၢမ်းမရူႇ၊ ၵႂၢမ်းရဝၢၼ်ႇ၊ ၵႂၢမ်းလိသေႃး ၼႆသေ မီးဝႆႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းပိူင် လူင် (၄) မဵဝ်းၼႆႉသေ ဢၼ်ပဵၼ် ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လသျီႇ လႄႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၸီးၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ မရူႇသေ ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းၵျဵင်းၽေႃႉတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းလၢတ်ႈၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ မရူႇတႄႉ ပဵၼ်ထီႉသွင်ယဝ်ႉ။

ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းမႆ

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၶဝ်ၼႆ့ ၼုင်ႈသီလမ်သေ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းရဝၢၼ်ႇၸမ်ႉ ၼုင်ႈသီၽိူၵ်ႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လသျီႇ၊ လိသေႃး လႄႈ ဢၸီးၸိူဝ်းၼႆႉၸမ်ႉ ၶဵၼ်းႁူဝ်ၼႃၼႃသေ ဢၼ်ပဵၼ် ၵျဵင်းၽေႃႉလႄႈ မရူၶဝ်ၸမ်ႉ ၶဵၼ်မၢင်မၢင်ယဝ်ႉ။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းယူႇ ပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ ၼုင်ႈၽႃႈတူင်ႇပွတ်းပွတ်းသေ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းယူႇပွတ်းၸၢၼ်းၼႆႉ ၼုင်ႈၽႃႈတူင်ႇ ယၢဝ်းယၢဝ်းယဝ်ႉ။

ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်

မီးဝႆႉ ၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ်ၽႃႇသႃႇၶရိတ်ႉယႃႇ၊ ၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ် ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵိူဝ်းယမ် ၽီ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ် ၽႃႇသႃႇၽႂ်မၼ်းၼႆႉ မီးလွင်ႈၼပ်ႉယမ် ထိုင် ၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ်ၽႃႇသႃႇတၢင်ႇၸိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ ၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ် ၽီ လႄႈ ၶရိတ်ႉယၢၼ်ၼႆႉ ၼမ်လိူဝ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်ၽီၼႆႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၽီ ပေႃးတေႁၢၼ်ႉၸႂ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ် တူဝ်သတ်းသေ သၢၵ်ႈၽီယဝ်ႉ။ တီႈတၢင်းၶဝ်ႈဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈႁၼ် ၶဵင်ႇၽီ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵူႈပီပီၼႆႉ ပေႃးထိုင် ပွႆးပူႇၸေႃႇၽီမႃး ဢွၼ်ၵၼ်မႄးၵုမ်း ၶဵင်ႇၽီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဵင်ႇၽီ ဢၼ်မူၼ်ႉမႄးၸွမ်းတႃႇသေတႄႉ ပဵၼ် ၶဵင်ႇၽီလိၼ်ယဝ်ႉ။ ၶဵင်ႇၽီၼၼ်ႉ ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ် လွမ်ႉဝႆႉသေ ၵႆႉႁဵတ်းႁူဝ်ႉႁႄႉၵင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၸွမ်းႁိူၼ်းၵေႃႈ ဢဝ်ၶဵင်ႇၽီဝႆႉၼႃႈႁိူဝ်း တီႈၼႂ်းႁိူၼ်းၵေႃႈ မီးဝႆႉၶဵင်ႇၽီယဝ်ႉ။ ႁိူၼ်းတီႈမၢင်ဝၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈႁၼ်လုပ်ႇၵွၵ်းႁူဝ်တူဝ်းသတ်း ဢၼ်သၢၵ်ႈၽီဝႆႉၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵွင်ႉသွၼ်ႉၵၼ်ဝႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဝၢႆးသေ ၸုမ်းပွၵ်းပွင်သႃႇသၼႃႇ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၽႅဝ်မႃးယဝ်ႉ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမႃး ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ် ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇၵေႃႈ တိူဝ်းၼမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း % 1983	ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း % 2015^[4]
ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ	58.5%	64.0%
ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ	38.5%	33.8%
ႁိၼ်ႇတူႇ	1.8%	0.4%
ဢိတ်ႇသလၢမ်ႇ	0.5%	1.6%
တၢင်ႇၸိူဝ်း	0.7%	0.2

ၽိင်ႈငႄႈ

ၶဝ်ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉဝႃႈ ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၼ်တင်း ၽီ ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇယူႇလီမႃးၼႆႉ ၵႂႃႇထၢမ်တီႈမေႃၽီသေ လႆႈပူႇၸေႃႇသၢၵ်ႈၽီ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၽၢၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၶၢမ်ႇဢဝ်ၼီႈသေ ၵၼ်တေႃးၽီယဝ်ႉ။ မေႃၽီၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇ ၸဵမ်လွင်ႈၵူၼ်း လွင်ႈၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်ယဝ်ႉ။ မေႃႁဵတ်း လၢၵ်ႈၽွႆး၊ ၵဵပ်းဢတိၵ်ႈၼမိၵ်ႈသေ ၽိူဝ်ႉၵေႃႈမီးသေ မီးပႃး တၢင်းမေႃႇဢတၢတ်ႈသေၼႆယဝ်ႉ။ ဢိင်လူၺ်ႈ ၽီမတႅင်ႇ ႁွင်ႉ ၽီၵၢင်ႁၢဝ်သေၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်း "ပွႆးမၼေႃး" ၼႆယဝ်ႉ။

ပွႆးမၼေႃး (PauiMaNaw)

ပွႆးမၼေႃး ဢၼ်ပဵၼ်ယႂ်ႇ မီး (၅) မဵဝ်းယဝ်ႉ။

ပတၢင်ႇမၼေႃး (Padang MaNaw) - ပွႆးဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ပေႃးဢွင်ႇပႄႉသိုၵ်း။
သုတ်ႉမၼေႃး(Sut MaNaw) - ၽွင်းၶူဝ်းၶွင်လိူင်ႇမၢၵ်ႈမႃး၊ ၸွပ်ႇတူၺ်း လွင်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈသီႇၵေႉပၵ်းတႃ၊ ဢမ်ႇမီးၼီႈ တႃႇတေလႆႈသၢႆႈသေ ပဵၼ်ပွႆးႁဵတ်းႁႃဢူၺ်းၵေႃႉမႂ်ႇယဝ်ႉ။
ၵျူမၼေႃး(Ju MaNaw) - ပဵၼ်ပွႆးဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇယူႇလီမႃးလႄႈ ၽွင်း ပူႇၶိင်းယႃႈၼၢႆး ၸိူဝ်းဢၼ်ထဝ်ႈၵႄႇသေ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။
ၵုမ်ႇလမ်မၼေႃး( Gumran MaNaw) - ပဵၼ်ပွႆးဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ပေႃးဝႃႈ ၵူၼ်းယူႇၼႂ်းႁိူၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ပီႈဢၢႆႈၼွင်ႉၸၢႆးသေၵေႃႈၵေႃႉ ၵႂႃႇပၵ်းသဝ်းယူႇထင်တီႈ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇဝဵင်းသေ ၽွင်းပၢင်းဢဝ် ၽီမတႅင်ႇ ဝေႇၶျၢၼ်းၵႂႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။
သျတိပ်ႉမၼေႃး(Shadip MaNaw) - ပဵၼ်ပွႆးဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ပေႃးဝႃႈတႄႇတင်ႈၼႃႈလိၼ်မႂ်ႆသေ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း ၼႄဢွင်ႈတီႈၽီမတႅင်ႇ၊ ပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း ဢၼ်လိုပ်ႈၽီဢမ်ႇလီဢမ်ႇငၢမ်းတီႈ ၼႃႈလိၼ်မႂ်ႇၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

လိူဝ်သေပွႆးမၼေႃးဢမ်ႇၵႃး ပွႆးၶိုၼ်ႈႁိူၼ်းမႂ်ႇ၊ ပွႆးပၢင်ၶႅၵ်ႇ၊ ပွႆးမႃႇသႃႇ၊ ပွႆးသၢၵ်ႈမီ လႄႈ ပွႆးပီမႂ်ႇ တင်း ပွႆးလၢမ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ မီးဝႆႉထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ၶူဝ်းဢွၵ်ႇၽိင်ႈတိုၼ်း

တီႈၽႃၵၢၼ်၊ လူင်ၶၢင်း၊ တေႃးမေႃႇ လႄႈ ႁွင်ပႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇသႅင်ၶဵဝ် ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

↑ Union of Myanmar. City Population. Retrieved on 2009-04-10။
↑ ^2.0 ^2.1 (မေ ၂၀၁၅) သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ, ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ အတွဲ-၂. နေပြည်တော်: လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန, ၁၇.
↑ နေပြည်တော် တိုင်းဒေသကြီး နှင့် ပြည်နယ်များရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာ ဦးရေ စာရင်းချုပ် (၁၆. ၂. ၂၀၁၆)
↑ Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR (July 2016). The 2014 Myanmar Population and Housing Census Census Report Volume 2-C. Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR, 12–15.
↑ D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.

[cp-1] Union of Myanmar. City Population. Retrieved on 2009-04-10။

[census-2014-2] 2.0 ^2.1 (မေ ၂၀၁၅) သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ, ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ အတွဲ-၂. နေပြည်တော်: လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန, ၁၇.

[3] နေပြည်တော် တိုင်းဒေသကြီး နှင့် ပြည်နယ်များရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာ ဦးရေ စာရင်းချုပ် (၁၆. ၂. ၂၀၁၆)

[TUR-4] Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR (July 2016). The 2014 Myanmar Population and Housing Census Census Report Volume 2-C. Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR, 12–15.

[5] D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.

[1]

[2]

[3]

[4]