မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း
ဝဵင်း
ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ဢွင်ႈတီႈ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း
Coordinates: 16°23′N 95°16′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ဢေႇယႃႇဝတီႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈလပုတ်ႉတႃႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း
Population  (1956)	89,593
• ၵူၼ်းၶိူဝ်း	မၢၼ်ႈ၊ ၵလႃးမၢၼ်ႈ၊ ယၢင်း
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ဢိတ်ႇသလၢမ်ႇ၊ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ၊ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
Time zone	UTC+6.30 (MST)

ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း (မၢၼ်ႈ: မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Mawlamyinegyun) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈလပုတ်ႉတႃႇ၊ ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ ပွတ်းတႂ်ႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1956 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တေမီးမွၵ်ႈ 89,593 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ပေႃးၼႂ်းၽၢႆႇ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႆႉႁွင်ႉဝႃႈ မေႃႇၵျုၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီးဝႆႉ တီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီး တီႈ ၼမ်ႉရႃႇၸူႇတၢႆႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၵိင်ၽႄ ၼမ်ႉၵဵဝ် ဢၼ်ၼိုင်ႈ လႄႈ ႁွင်ႈတူင်းလႄး ႁူမ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈဝဵင်းၼႆႉ ၼႃႈယၢဝ်း 2 လၵ်း၊ ၼႃႈပွတ်း 1.5 လၵ်း သေ မီး 1.222 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

ဝၢႆးသေ သိုၵ်းဢင်းၵိတ်ႉမၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈသေ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ထုင်ႉပႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ တူၵ်းပဵၼ်ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် တိူင်းပႃႇၵိူဝ် လႄႈ တိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပၢၼ်ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ တင်းပၢၼ်ၼၼ်ႉ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉ၊ ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မိူဝ်ႈပီ 1852 ၼၼ်ႉ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇမီး။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ တီႈဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈတမ်ႇငႃႇဢွၼ်ႇသေ ပဵၼ်တီႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မႆႉ၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ဝၢႆ လႄႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼမ်ႉၶဝ် ယူႇသဝ်းၵူၺ်း။ တီႈႁိမ်းႁွမ်းၵေႃႈ မီးဝႆႉ ပႃႇထိူၼ်ႇဢၼ်လိုၵ်ႉၼႃယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ် မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈ ႁိုင် 28 ပီ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၸင်ႇပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းယၢမ်းဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်မိူဝ်ႈ 1880 ပီတဵမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပႆႇဢွၵ်ႇႁၢင်ႈဝဵင်းလီလီငၢမ်းငၢမ်း။

ႁူမ်ႈဝႃႈ ပႆႇဢွၵ်ႇႁၢင်ႈဝဵင်းလီလီငၢမ်းငၢမ်းသေတႃႉ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းၼမ်ႉ ဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇငၢႆႈလူမ်တင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈပၵ်းလုမ်းဝုၼ်ႇသျိၼ်ႇတေႃႇမိၼ်းၵျီး ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈလႄႈသင်၊ ပဵၼ်တီႈႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးလူင် ဢၼ်သူင်ႇလိၵ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ ၵိုတ်းလႄႈသင်၊ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးၵပ်းသိုပ်ႇၸူးတင်း ဝဵင်းၺွင်ႇတူင်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈ ပိုၼ်ၽႄႈၵုၼ်ႇပွတ်းၼိူဝ်လႄႈသင်၊ ၵႂႃႇမႃးလႆႈၸူး လႅင်းၽူင်း ဢၼ်ပဵၼ်ပွတ်းတႂ်ႈ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းလႄႈသင်၊ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈၸူး မျွင်းမျႃႉ ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈပၵ်းလုမ်း ၶုၼ်ၽွင်းၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူၵ်းပဵၼ်တီႈ တၢင်းႁူပ်ႉၵၼ်လႄႈ ၵုၼ်ႇသိၼ်ႇ ပွတ်းတႂ်ႈ ပွတ်းၼိူဝ် သိုဝ်ႉၶၢႆၵၼ်သေ ပဵၼ်ဢၼ်ၵိုၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈဝဵင်း မိူဝ်ႈပီ 1895 ၼၼ်ႉ လႆႈၵေႃႇတင်ႈ ၵၢၼ်လူင်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တႃႇ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း (ယၢမ်းလဵဝ် ၵၢတ်ႇလူင်မျူဝ်ႉမ)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၼမ်ႉရႃႇၸူႇတၢႆႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၵိင်ၽႄ ၼမ်ႉၵဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆ့ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ၵေႃႇတႄႇတင်ႈဝႆႉ တီႈၸိၵ်းၵုၼ် ဢၼ်ဝၢႆႇၼႃႈတေႃႇ တီႈဢၼ် ၼမ်ႉရႃႇၸူႇတၢႆႇ လႄႈ ႁွင်ႈတူင်းလႄး ႁူပ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆႇၼႃႈၸူး ၼမ်ႉရႃႇၸူႇတၢႆႇသေ ဝႆႉႁွင်ႈတူင်းလႄးပဵၼ် သၢမ်လႅမ်သိုဝ်ႈယဝ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတမ်းလွၵ်း တႄႇဢဝ် သဵၼ်ႈတၢင်း (1) ၽၢႆႇႁွင်ႇ တေႃႇ သဵၼ်ႈတၢင်း (15) ၽၢႆႇၸၢၼ်းလႄႈ ၽၢင်ႁၢင်ႈဝဵင်းၼႆႉ တူၵ်းလွၵ်းလီယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်း (15) ဢၼ်တူၵ်း ၽၢႆႇၸၢၼ်းသုတ်း တီႈဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးတီႈ ၽင်ႇႁွင်ႈတူင်းလႄး သေ ႁဵတ်းၶၢင်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ႁွင်ႈတူင်းလႄးယဝ်ႉ။

ပီ 1899 ၼၼ်ႉ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၽႅဝ်ထိုင် ၸၼ်ႉဝဵင်း ၽၢင်ႁၢင်ႈဝဵင်းသေတႃႉ ဢမ်ႇလႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉႁင်းၶေႃ ထိုင်ၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်း။ ပဵၼ်ၸၼ်ႉ ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းဝႃးၶႄႇမၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ထိုင် ပီ 1903 မႃး မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၸင်ႇၽႄဢွၵ်ႇတီႈ ဝႃးၶႄႇမသေၵေႃႈ တႄႇတင်ႈပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ တီႈၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉၼႆႉ တိုၵ်းမီး ၸႄႈဝဵင်း 4 ၸႄႈဝဵင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် မျွင်းမျႃႉ၊ ဝႃးၶႄႇမ၊ ဢဵင်ႇမႄး လႄႈ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း ဝၢႆးသေပဵၼ်ႁၢင်ႈၽၢင်ဝဵင်းမႃးလီလီငၢမ်းငၢမ်းသေ ႁိုင် 3 ပီ ထိုင်မႃး 1901 ၼၼ်ႉ တီႈ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီးမႃးဝၢၼ်ႈ 129 ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တင်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးမႃး 67931 ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ထိုင်ၸၼ်ႉဝဵင်းမႃးသေတႃႉ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တိုၵ်ႉႁႃမီး 1782 ၵေႃႉၵူၺ်း။

ၸိုဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇ

ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ဢွင်ႈတီႈတႄႇဝဵင်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၼူၵ်ႉယုင်းၶဝ်ယူႇလႄႈ ၸူးႁွင်ႉၵိုၵ်းဝႃႈ "မေႃးရမျႅင်ႇၵျုၼ်း" (မၢၼ်ႈ: မောရမြိုင်ကျွန်း ၼႆယဝ်ႉ။ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်သေ ပဵၼ်မႃး မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇၽႅဝ် ၸၼ်ႉဝဵင်း မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် ပီ 1899 ၼၼ်ႉ တီႈၼႃႈလိၼ်ၽၢႆၸၢၼ်း ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီးဝႆႉပႃႇထိူၼ်ႇယႂ်ႇလူင်ယဝ်ႉ။ ၸူးၽၼ်းၽဵဝ်ႈပႃႇထိူၼ်ႇလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶဝ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပီ 1903/1904 ၼၼ်ႉ ဢေႇရိယႃႇ သွမ်ႈၶဝ်ႈ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၵႂၢင်ႈမႃး 273 လၵ်းယဝ်ႉ။ ၶွၼ်ႇငိုၼ်းဢၼ်လႆႈတီႈၼၼ်ႈၼႆႉ မီး 285000 ၼႆ ဢၼ်ပဵၼ် ၶုၼ်ၽွင်းတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ လႆႈတႅမ်ႈၼႄၼႂ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈလဝ်ႈတၢင်ႇမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပိုၼ်းႁူဝ်တီႈမၼ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်တူၵ်းတီႈတၢင်းႁူပ်ႉၵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵႂႃႇမႃးသိုဝ်ႉၶၢႆတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉသေတႃႉ ၵုၼ်ႇသိၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶဝ်ႈသၢၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈငႃးဢွၵ်ႇလီလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 1983 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်လုမ်ႈၾႃႉ လႆႈယိုၼ်ႈပၼ်သူးမႃးယဝ်ႉ။

ပၢႆးပႆႇၺႃႇ

ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းလူင် ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း (ယၢမ်းလဵဝ်ပဵၼ် ဢ.ထ.ၵ-1) ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1933 ဝၢႆးသေ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ၽဵဝ်ပဵၼ်ၸၼ်ႉဝဵင်း ႁိုင် 34 ပီၼၼ်ႉလႄႈ ပေႃးဢဝ်ယၢမ်းလဵဝ်ဝႃႈ သမ်ႉပေႃးပူၼ်ႉၶၢဝ်း ပီၵွၼ်းသႅင်ယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ

မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉ၊ တိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇသေတႃႉ ဝၢႆးသေ လူမ်းလႅင်ႉၼႃႇၵိတ်ႉထူဝ်းပဝ်ႇယဝ်ႉ မိူဝ်ႈပီ 2008 ၼၼ်ႉသေ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း ဢၼ်လႆႈ သႂ်ႇပၼ် တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈလပုတ်ႉတႃႇၼႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၼၼ်ႉ ၼမ်ႉရႃႇၸူႇတၢႆႇ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႈတူင်းလႄးၶဝ် ၵဵဝ်ႈပၼ်ဝဵင်း တင်းသီႇၼႃႈသီႇၽၢႆႇသေ လႆလူင်းယူႇယဝ်ႉ။