ၼေႇပျီႇတေႃႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇ
ဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇ
	ဝဵင်း
	ဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
	ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 19°45′49.87″N 96°04′42.92″E / 19.7638528°N 96.0785889°E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၼႃႈလိၼ်	ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ; ၼေႇပျီႇတေႃႇ
ၸႄႈဝဵင်း	(8) ၸႄႈဝဵင်း
တည်ထောင်	2005
Incorporated	2008
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ
• ၶုၼ်ၵွၼ်းဝဵင်း	ဢူးမျူဝ်းဢွင်ႇ
ဢေႇရိယႃႇ
• ႁုပ်ႈ	2,723.71 လွၵ်းလၵ်း (7,054.37 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)
• ႁုပ်ႈ	924,608
• ၵူၼ်းၶိူဝ်း	မၢၼ်ႈ၊ မွၼ်း
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)
ၶူတ်ႉ ဢေႇရိယႃႇ	067
ဝႅပ်ႉသၢႆႉ	travelnaypyitaw.org

ၼေႇပျီႇတေႃႇ (မၢၼ်ႈ: နေပြည်တော်), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Naypyitaw) ၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈလူင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2005 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 6 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၶၢႆႉဢဝ် ဝဵင်းဢုပ်ႉပိူင်ၶွင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၶၢႆႉၵႂႃႇၸူး ပၢင်ႇသီၶဵဝ် ဢၼ်ယၢၼ်ၵႆတင်း ဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ 2 လၵ်း (3.2 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈလူင်ၵဝ်ႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၼႆႉ မီးၽၢႆႇႁွင်ႇ ယၢၼ်ၵႆၵၼ် မွၵ်ႈ 200 လၵ်း (320 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ၼႆႉယဝ်ႉ။^[3] ဢၼ်ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၼႂ်းၶႂၢင်ႇမၼ်းၼႆႉ ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႉတပ်ႉမတေႃႇ မိူဝ်ႈ ပီ 2006, လိူၼ်မၢၶျ်ႉ 27 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽွင်းၵေႃႇသၢင်ႈ ၸႄႈလူင်ယူႇ။ တေဢၢၼ်းႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ၼႂ်းပီ 2012 ဝႃႈၼႆမႃးယဝ်ႉ။^[4] မိူဝ်ႈပီ 2009 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးဝႆႉ 925,000 သေ ပေႃး တႃႈၵုင်ႈလႄႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇယဝ်ႉ ပဵၼ်ဝဵင်းထီႉသၢမ် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝဵင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ယူႇယဝ်ႉ။

ငဝ်ႈငႃႇဝေႃးႁၢၼ်

ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၼေႇပျီႇတေႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးလႆႈပိၼ်ၽႃႇသႃႇတူၺ်း ၽၢႆႇမၢၼ်ႊၼႆ ဝႃႈပဵၼ် "ဝဵင်းပၵ်းႁၢင်ႈႁေႃ"၊ "ဝဵင်းၸၢဝ်းၶုၼ်"၊ "တီႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။^[5] ပေႃးဢဝ်ၾိင်ႈထုင်းဝႃႈ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၵိုၵ်းတူဝ်ပႃႈလင် ဝဵင်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးတူၺ်းတူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ႁွင်ႉမႃးဝႃႈ ယတၼႃႇပူင်ႇၼေႇပျီႇတေႃႇ (မၢၼ်ႈ: ရတနာပုံနေပြည်တော်), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Yadanabon Naypyidaw) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်တီႈပွင်ႇၼင်ႇလိၵ်ႈဝႃႈတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႊဝႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းႁေႃလႅတ်ႇ (မၢၼ်ႈ: နေ၏နန်းမြို့) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ပိုၼ်း

ဝၢႆးသေပဵၼ်မႃး ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆယဝ်ႉသေ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပိုၼ်းၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ပွတ်းဢေႇဝႆႉၼႆသေတႃႉၵေႃႈ တီႈဢၼ်တင်ႈဝႆႉဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ယၢမ်ႈပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈတပ်ႉငဝ်ႈၸိုဝ်ႈ (BIA) ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး တပ်မတော် ဢၼ်ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်မႃးၼၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈပိုၼ်းဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇၼင်ႇလိၼ်ၼႆႉတႄႉ လႆႈဝႃႈမီးပိုၼ်းယၢဝ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်းၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ်မိူင်းထႆးသေ ၶိုၼ်ႈၼႃႈသိုၵ်းမႃး မႃးတင်ႈၽုၺ်ႇငဝ်ႈၸိုဝ်ႈသိုၵ်းတီႈ ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ-လႄႇဝေးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ်ငဝ်ႈတႄႇ တႃႇလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃမႃးသေ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ် လိၼ်ဢွင်ႇပႄႉ (အောင်မြေ)ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ လႆႈတင်ႈတႄႇၼေႇပျီႇတေႃႇဝႆႉ တီႈ ၽၢႆႇတူၵ်းဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ ၵႆယၢၼ် ႒ လၵ်း (႓.႒ ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်တင်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈဝႃႈ မီးၽၢႆႇႁွင်ႇသေ ယၢၼ်ၵႆမွၵ်ႈ ႒႐႐ လၵ်း (႓႒႐ ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းတႄႇ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း လႆႈၶၢတ်ႇႁူင်းၵၢၼ်ၽၢႆႇၵေႃႇသၢင်ႈ မွၵ်ႈ ႒႕ ဢၼ်ဢိၵ်ႇပႃး ဢေးသျႃးဝေႃး လႄႈ ထူးလိမိတႅတ်ႉ သေၵေႃႈ တႄႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈ ပႆႇယဝ်ႉတူဝ်ႈတင်းမူတ်းသေတႃႉ ထိုင်ပီ ၂၀၀၅ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ ၆ ဝၼ်းၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ လႆႈၸႅၵ်ႇၸုမ်းသေ ၶၢႆႉမႃးတီႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇယူႇယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉၼၼ်ႈႁိုင်ထႅင်ႈႁႃႈဝဵင်း လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ ႑႑ ဝၼ်း ၶၢဝ်းယၢမ်း ပွတ်းၼႂ်း ႑႑ မူင်းၼၼ်ႉ ဢဝ်လူတ်ႉတၢင်ႇၵုၼ်တပ်ႉ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ႑႑႐႐ လမ်းၼႆႉတၢင်ႇဢဝ် ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႑႑ ဢၼ်သေ ဢွၵ်ႇမႃးတႅႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ လႆႈမုင်ႈမွင်းမႃးဝႃႈ ပေႃးလိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇသဵင်ႈ ၼႂ်းပီ 2006 ၼၼ်ႉ တေဢၢင်းတမ်းတီႈယူႇ ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင်တင်းသဵင်ႈ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယွၼ်ႉလႆႈၶၢႆႉ ႁိပ်ႈႁိပ်ႈၼႅတ်ႈၼႅတ်ႈလႄႈ လွင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းဢမ်ႇပႆႇမီးတဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈသင် ယွၼ်ႉတၢင်ႇတီႈတၢင်ႇလဵၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပႆႇတဵမ်ထူၼ်ႈသင်လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ လႆႈၽၢတ်ႇယၢၼ်မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းၶဝ်မႃးယူႇ တႃႇၶၢဝ်းယၢမ်းတွၼ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်းၼႆႉ ၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ႁၢမ်ႈႁႄႉလွင်ႈ ဢဝ်မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ၶၢႆ့မႃးၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။။^[6] ဢၼ်ပဵၼ်တီႈငဝ်ႈၸိုဝ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းလႄႈ တီႈထၢၼ်ႈၽွင်းလူင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ ၸႅၵ်ႇဝႆႉတီႈႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈၶဝ်ႈၸူး ဢွင်ႈတီႈ တပ်ႉသိုၵ်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈႁိမ်းလုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းၶၢႆႇၶူဝ်းၶၢႆၵုၼ်ၶဝ် ၶဝ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈမီးၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်းတူဝ်ယေႃႈ ၼပတ "နပတ" သေ ႁဵတ်းၵၢၼ်တႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႃးယဝ်ႉ။

ထိုင်ပီ ၂၀၀၆ လိူၼ်မၢၶျ်ႉ ၂၇ ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်း ၁၂,၀၀၀ ၼႆႉဢၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း ၵၢၼ်ၼႄဢဵၼ်ႁႅင်းပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းဢၼ်မႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႈၸတ်းႁဵတ်းဝၼ်းတပ်ႉမတေႃႇ ဢၼ်ယုၵ်ႉယွင်ႈ ဝၼ်းၶွပ်ႈၶူပ်ႇ ပီ ၁၉၄၅ ဢၼ်ဝၼ်းတႄႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ လွင်ႈၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ၶဝ်ႈသိမ်းမိူင်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ၼႄႁၢင်ႈသိုၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝၢင်းၼႄႁၢင်ႈသိုၵ်းၼၼ်ႉ ႁၢမ်ႈပေႃႉ ငဝ်းတူင်ႉ၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈမႃးသေ တီႈၼႂ်းဝၢင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁူၼ်ႁၢင်ႈၶုၼ်မၢၼ်ႊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢၼေႃႇယထႃႇ၊ ပယိၼ်ႉၼွင်ႇ လႄႈ ဢလွင်ႈၽယႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ၶုၼ်သၢမ်ၵေႃႉၼႆႉ ပေႃးဢဝ်ၼႂ်းပိုၼ်းမၢၼ်ႊဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ် ၸိူဝ်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ၶဝ်မၢႆထိုင်ဝႆႉဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈဝဵင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တႄႇၸႂ်ႉတိုဝ်း တႄႇႁွင်ႉတီႈ ပၢင်ပွႆးၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼႂ်းၶႂၢင်ႇမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ^[7]

လွင်ႈတၢင်းပိုၼ်ႉထၢၼ် ဢၼ်လႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇၸူးၼေႇပျီႇတေႃႇ

ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈႁိမ်းၵႅၼ်ၵၢင်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသေ ပဵၼ်တီႈလီ တွၼ်ႈတႃႇဢုပ်ႉပိူင်ႇတင်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပတ်ႉပိုၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ လႄႈ သၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၵႅၼ်ၵၢင်မၼ်းသေ တိူဝ်ႉၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း မိူင်းတႆး၊ မိူင်းယၢင်းလႅင် လႄႈ မိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႆႉမီးႁိမ်းၸမ်လႄႈ ပိုၼ့်တီႈဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇပေႃးတေၼိမ်သဝ်းမႃး တေၸၢင်ႈပၼ်တၢင်းၵမ်ႉတၢင်းၸွႆႈယူႇၼႆယဝ်ႉ။^[8] လွင်ႈတၢင်းလႆႈၶၢႆႉၸႄႈလူင်ၸူး ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပိူင်လူင်ၽၢႆႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတႃႇ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇလႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၵေႃႈၼမ်လႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ပွၵ်ႉယွမ်ၸိူဝ်းၵူၼ်းယူႇသဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လေႃးလႄးၵၼ်ဝႆႉလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းမီးဝႆႉယူႇ တီႈၼႂ်းဝဵင်းလႄႈဢမ်ႇၵႃး ၽွင်းတိုၵ်ႉတေပႆယၢင်ႈၸူး သဵၼ်ႈတၢင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉ ယူင်ႉသၢင်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ်ဢၼ်လူဝ်ႇမီးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပႆႇမီးတႅတ်ႈတေႃးလီ ၵႃႈတီႈတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၶၢႆႉၸူး ၸႄႈလူင်မႂ်ႇသေ လႆႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢႆးလင်မိူဝ်းၼႃႈမႃးၼႆ ပေႃးတီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈမီးမႃး ပၢင်ဢုပ်ႉဢူဝ်း ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈၵူႈမိူင်းမိူင်းလႄႈသင်၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တေလႆႈႁပ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈႁိူၼ်း တႃႇပၢင်ႇၶႄႉၶဵင်ပၢႆးလဵၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်ၼႆ ၸင်ႇလႆႈၶၢႆႉၸူး ၼေႇပျီႇတေႃႇ ၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ မီးႁူင်းလိုဝ်ႈသဝ်းလူင်ပွင်ၸိုဝ်ႈ ဢၼ်ၶိုတ်းၸၼ်ႉၵူႈမိူင်းမိူင်းလႄႈသင်၊ မီးႁူင်းလႅမ်းဢၼ်ၶိုတ်းၸၼ်ႉၵူႈမိူင်းမိူင်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ယူင်ႉသၢင်ႈပိုၼ်ႉငဝ်ႈ ဢၼ်ၵိုင်ႇမီး ၸွမ်းၼင်ႇလွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၸူး ၵူႈမိူင်းမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈသၽႃး ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတွၼ်ႈတႃႇ ပိူင်တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းယဝ်ႉသေ ယၢမ်းလဵဝ်ပေႃးႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်သၽႃး မီးမႃး သွင်ၸုပ်ႈယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်ပထဝီႇ

ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ သၼ်လွႆပႃႇၵိူဝ်ႇလႄႈ သၼ်လွႆမိူင်းတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်သဵၼ်ႈမၢႆၼႂ်းၶႂၢင်ႇမၼ်းသေ တၢင်းၵႂၢင်ႈၸႄႈလူင်ၼႆႉ မီး ၇၀၅၄.၃၇ လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းဝႃႈၼႆသေ၊ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမီး ၉၂၄,၆၀၈ ၵေႃႉၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆၶျွင်းမၵျီႈၼႆႉ မီးၽၢႆႇႁွင်ႇၼေႇပျီႇတေၢႆ ယၢၼ်မွၵ်ႈလၢႆၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼၼ်ႉသေ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆငလၢႆႉၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်း ယၢၼ်ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇဢိတ်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝင်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆယေႇသိၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ႁၢမ်ႉၵႆဝႆႉဢိတ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ ၁၉° ၁၈' လႄႈ ၂၀° ၂၅'၊ ၼႂ်းၵႄႈလွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ ၉၅° ၄၅' လႄႈ ၉၆° ၄၅' ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ယၢၼ်ႇၵႆတင်းတႃႈၵုင်ႈ ၃၂၀ ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (၁၉၈ လၵ်း)သေ ၵႆယၢၼ်ၵၼ်တင်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၁၃၈ လၵ်းယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၵူၼ်းယူႇသဝ်း

လွၵ်းတီႈတွၼ်ႈတႃႇႁိူၼ်းၵူၼ်းယူႇၼႆႉ ၽွတ်းႁႅၼ်းဝႆႉလီငၢမ်းသေ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶွင်ႉတီႈယူႇၼႆႉ ဢိင်လူၺ်ႈၼိူဝ် ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလႄႈ ဢိင်လူၺ်ႈၼိူဝ် မီးၼႃႈႁိူၼ်းဢမ်ႇမီးၼႃႈႁိူၼ်းသေၵေႃႈ ၸႅၵ်ႇသေ ပၼ်တီႈယူႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တီးၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆ ဢၼ်ပဵၼ် ယူင်ႉသၢင်ႈသီႇၸၼ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉ ႑႒႐႐ လင်ယဝ်ႉ။^[9] ၸိူဝ်းပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈဢုတ်ႇဢၼ်ယႂ်ႇဢၼ်လူင်ၼႆႉ ဢၼ်မုင်းမၼ်းပဵၼ်ဝႆႉ သီလႅင်၊ သီၶဵဝ် ဢမ်ႇၼၼ် သီႇသွမ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၵူၼ်းယူႇ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢိင်လူၺ်ႈၼိူဝ် ထၢၼ်ႈၽွင်းသေၵေႃႈ ၸႅၵ်ႇသီမၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ပိူင်ယၢင်ႇမၼ်း ပေႃးဝႃႈပဵၼ် တီႈၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ထၢၼ်ႈၽွင်းပၢႆးယူႇလီၶဝ်ယူႇၼႆ ၸွမ်ႁိူၼ်းပဵၼ်ဝႆႉ သီသွမ်ႇသေ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ထၢၼ်ႈၽွင်းၽၢႆႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႆႉ ၸွမ်းႁိူၼ်းပဵၼ် သီၶဵဝ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈပဵၼ် ၽူႈမီးၸၼ်ႉထၢၼ်ႈသုင်ၶဝ်တႄႉ လႆႈယူႇႁိူၼ်းလင်လဵဝ် ႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈတပ်ႉမတေႃႇ

ၸိူဝ်းပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈမီးၸၼ်ႉထၢၼ်ႈသုင်ၽၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇ လႄႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽၢႆႇသိုၵ်း ၸိူဝ်းလမ်ႇလွင်ႈၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်လႆႈယူႇႁူမ်ႈၵၼ် တီႈၼႂ်းဝၢင်းလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ယၢၼ်ၵႆႇ ႑႑ ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ တင်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်းသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ တီႈၼႂ်းဝၢင်းလူင်ၼၼ်ႉ မီးလုၵ်းပၢႆႈမၢၵ်ႇ၊ မီးလွတ်ႇတၢင်းတႂ်းလိၼ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႃႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ထုၵ်ႇႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ဢွင်ႈတီႈတပ်ႉမတေႃႇၼႆ ႁင်းၶေႃသေ ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၶေႃႈပူင်ၶႂၢင်းပၼ် ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇၶဝ်လႆႈ။

ဢွင်ႈတီႈထၢၼ်ၽွင်းလူင်

ယူင်ႉသၢင်ႈပႃႇလီႇမၢၼ်ႇ လႄႈ ႁိူၼ်းၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈႁူင်းႁေႃၸႄႈလူင်ၼႆႉ မိူၼ်ယူင်ႉႁၢင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉသေ ႁၢင်ႈၽၢင်ၸွမ်မၼ်းတႄႉပဵၼ် လၢႆးမိုဝ်းမၢၼ်ႊယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇလင်ႁူင်းႁေႃၸႄႈလူင်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉပၢင်ႇလဵၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ မီးပႃးၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇပွမ်သေ တီႈၼၼ်ႈၼၼ်ႉ မီးပွႆးၼႄၾႆးၾႃႉႁိူဝ်ႈလႅင်း ၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈထၢၼ်ႈၽွင်းလူင် ၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ႁၢင်ႈၽၢင်မၼ်း မိူၼ်ၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။^[10]

ဢွင်ႈတီႈႁူင်းလႅမ်း

ၾၢႆႇ:Naypyidaw.3.jpg

ႁူင်းလႅမ်းတေႃႇဝိၼ်ႇၵုမုတရႃႇ၊ မီးဝႆႉတီႈၼႃႈလိၼ်ႁူင်းလႅမ်းၼေႇပျီႇတေႃႇ။

တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ႁူင်းလႅမ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁူင်းလႅမ်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈလိုဝ်ႈသဝ်းၼင်ႇႁိူၼ်းၼၼ်ႉ ယင်းတိုၵ်ႉမီးဢေႇတႄႉတႄႉသေ၊ ၵူၺ်းမီးၸွမ်းၵုင်းဢွၼ်ႇ တီႈၼၼ်ႈတီႈၼႆႈႁၢင်ႇႁၢင်ႇၵူၺ်း။ ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ တေပဵၼ်မႃးၼႂ်းၵႅၼ်ၵၢင်ဝဵင်းယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၼေႇပျီႇတေႃႇလႄႈ တီႈႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁူင်းလႅမ်း ႑႒ ဢၼ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ပႅတ်ႇဢၼ်ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ႁူင်းလႅမ်းၼေႇပျီႇတေႃႇသေ တႃႇသွင်ဢၼ်ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ လႄႇဝေး ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၵႃး တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[11]

တီႈဢွၵ်ႇသိုဝ်ႉၵၢတ်ႇ

ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းၵုၼ်ႇပႁူဝ်ႇလၢၼ်းသူင်ႇ ၵၢတ်ႇလူင်ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢင်ၵႅၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တွၼ်ႈတႃႇၼေႇပျီႇတေႃႇယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈတၢင်ႇၸိူဝ်း တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇႁႃသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်တႄႉ ပဵၼ်ၵၢတ်ႇသပျႄႇၵူင်း လႄႈ တိူၵ်ႈၵုၼ်ႇ ပႁူဝ်ႇလၢၼ်းသူင်ႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်တိူၵ်ႇၵုၼ်ႇပႁူဝ်ႇလၢၼ်းသူင်ႇၼႆႉ ၶွမ်ႇပၼီႇသူၺ်ႇတွင်ႇၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေး ၵေႃႉၵေႃႇသၢင်ႈမႃးပၼ်သေ ၼႂ်းၵႃႈၽႅၼ်ၵၢၼ်ၵၢတ်ႇ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ပဵၼ်တိူၵ်ႈၵုၼ်ႇၵူၼ်းမိူင်း ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။ တိူၵ်ႈၵုၼ်ႇၼၼ်ႉပိုတ်ႇမႃး မိူဝ်ႈ ၂၀၀၉ လိူၼ်ဢေႃးၵၢသ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၵၢတ်ႇမျူဝ်ႉမ ၼၼ်ႉ မီးလၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈလႄႈ မီးတႅဝ်းၵၢတ်ႇတၢင်းၵိၼ် ၸွမ်းၽင်ႇတၢင်းသေ တီႈႁိမ်းၵၢတ်ႇသပေႇၵူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးလၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၵႂႃႇထႅင်ႈမွၵ်ႈလၢႆလၵ်းၼႆ တေမီးလၢၼ်ႉၵိၼ်ႁူဝ်ၶမ်ႈ ၵႃႈတီႈ လႄႇဝေးလႄႈ ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းလီၶဝ်ႈၸႂ်

သူၼ်မွၵ်ႇငလၢႆႉၵၢၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်သူၼ်မွၵ်ႇဢွၼ်ႇတီႈလဵၼ်ႈၼမ်ႉသေ မီးဝႆႉတီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈၵျွႆးသျိၼ်း တီႈႁိမ်းၶၢင်ႈၽၢႆငလၢႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (လႆႈလၢမ်းတူၺ်း တေၵႆယၢၼ်တင်း ၼေႇပျီႇတေၢႆ မွၵ်ႈၸဵတ်းလၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ)။ လႆႈပိုတ်ႇမႃး မိူဝ်ႈပီ 2008 ၼၼ်ႉသေ တီႈသူၼ်မွၵ်ႇငလၢႆႉၼၼ်ႉ မီးတီႈ ၶီႇၽိဝ်ၼမ်ႉ၊ တီႈလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၼင်ႇသၽႃႇဝ၊ မီးဢွင်ႈတီႈလိုဝ်ႈ လႄႈ မီးၽင်ႇၼမ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ သူၼ်မွၵ်ႇၼႆႉ ပေႃးဝႃႈဝၼ်းဢိုတ်းလုမ်း ၶၢဝ်းသၢင်းၵျၢၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၼႆ ပိုတ်ႇပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းယူႇယဝ်ႉ။

သူၼ်သတ်းၼေႇပျီႇတေႃႇ ၼႆႉ လႆႈပိုတ်ႇမႃး မိူဝ်ႈပီ ၂၀၀၈ ၼၼ်ႉသေ တူဝ်သတ်းမီး ၄၂၀ လႄႈ မီးႁိူၼ်းၼူၵ်ႉၽႅၼ်ႇၵႂိၼ်း ဢၼ်ထိင်းပၼ်ၾိင်ႈၾႃႉတႃႇၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။^[12] သူၼ်သတ်းၼႆႉ ပဵၼ်သူၼ်သတ်းဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈတီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆယဝ်ႉ။ သူၼ်သတ်းၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ၵႆယၢၼ်တင်း ဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ (႑႘) လၵ်းသေ၊ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ လႄႈ ဝဵင်းတၢတ်ႉၵူင်းယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး (၆၁၂) ဢေႇၵသေ လႆႈတႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ ၂၀၀၇ လိူၼ်သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ (၁၈) ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ ထိုင် ပီ ၂၀၀၈ လိူၼ်မၢၶျ်ႉ (၂၆) လႆႈပိုတ်ႇသူၼ်သတ်းၼၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် တီႈသူၼ်သတ်းၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉ-
- တူဝ်သတ်းတိုၵ်းၼူမ်း (၃၂)မဵဝ်း - (၂၈၀) တူဝ်
- တူဝ်ၵၢၼ်းလိၼ် (၁၂) မဵဝ်း - (၆၂) တူဝ်
- ၸၢဝ်းၼူၵ်ႉ (၄၃) မဵဝ်း - (၂၇၄) တူဝ်
- သိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆဢမ်ႇလိူင်ႇ လႄႈ
- ၽႅၼ်ႇၵႂိၼ်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇယူႇသဝ်းႁႃၵိၼ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လဵင်ႉလူၼႄဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေ ဝၼ်းၸၼ် ပိုတ်ႇၼႄဝႆႉပၼ် ၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ်သူၼ်မွၵ်ႇတူၼ်ႈၽၼ်းၶဝ်ႈပဵၼ်ယႃႈယႃၼႆႉ တႄႇပိုတ်ႇၽုၺ်ႇမႃးမိူဝ်ႈပီ 2008 ၼၼ်ႉသေ တၢင်းၵႂၢင်ႈ မီး 200 ဢေႇၵ (0.81 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ)ယဝ်ႉ။ ၼႄဝႆႉ တူၼ်ႈၽၼ်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈပဵၼ်ယႃႈယႃ ဢၼ်မီးၵူႈတီႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းသူၼ်တူၼ်ႈယႃႈယႃ ၼၼ်ႉ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈဝႆႉတူၼ်ႈၽၼ်းယႃႈယႃ (500) ပၢႆယဝ်ႉ။
တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ မီးပၢင်ႇၵွပ်ႉၾ် သွင်ပၢင်ႇ (ပၢင်ႇၵွပ်ႉၾ်ၸႄႈလူင်ၼေႇပျီႇတေႃႇလႄႈ ပၢင်ႇၵွပ်ႉၾ်ယေႇပျႃႇ)
မီးႁူင်းၼႄၵႅဝ်ႈသႅင် ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ႁူင်းၼႄၾႃႉမိုၼ်ႇမုင်ႈ (ၼေႇပျီႇတေႃႇ)
သူၼ်သႃႇၽႃႇရီႇ (ၼေႇပျီႇတေႃႇ)
ၵွင်းမူး ဢုပႃတတၼ်တိ

ဢွင်ႈတီႈၵူႈမိူင်းမိူင်း

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႆႈပၼ်ဝႆႉ ၼင်လိၼ် တၢင်းၵႂၢင်ႈသွင်ႁႅတ်ႇတႃႇ တွၼ်ႈတႃႇ လုမ်းတၢင်တူဝ်ၸုမ်းၸၢတ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ လႄႈ လုမ်းၽွင်းၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်း ယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈငႄႈ

ၽၢႆႇလဝ်ႇမူၼ်ႈ

ပၢင်ပွႆးပၼ် သူးလူင်ႉလႅၼ်ႇ ငဝ်းတူင်ႉ မျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်ပၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈၶတ်းၸႂ်ၶႅမ်ႉလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၽၢႆႇငဝ်းတူင်ႉမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇယဝ်ႉ။ တီႈတိူၵ်ႈၵုၼ် ပႁူဝ်ႇလၢၼ်းၸူင်ႇ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉ မီးဢွင်ႈတီႈငဝ်းတူင်ႉတီႈၼိုင်ႈလႄႈ တီႈပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉတင်း တၢတ်ႉၵူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼႄငဝ်းတူင်ႉ ယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

လွင်ႈဢိင်ၼိူဝ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း

ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ

တီႈထုင်ႉၼႄႇပျီႇတေႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၸၼ်ႉၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉ မီး ဝဵင်း (ၵၢင်ဝဵင်း) လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းႁိမ်းႁွမ်း ပႅတ်ႇၸႄႈဝဵင်းယဝ်ႉ။ တီႈၵၢင်ဝဵင်းၼၼ်ႉ သိုပ်ႇၵၼ်သေ ၸႅၵ်ႇဝႆႉ ပွၵ်ႉသီႇပွၵ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ၊ လႄႇဝေး လႄႈ တတ်ႉၵူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈယမႄးတိၼ်း မႃးယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းဢုတ်ႉတရသီႇရိ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၵ်ႉၶိၼႃႇသီႇရိ၊ ၸႄႈဝဵင်းပုပ်ႉပသီႇရိ၊ ၸႄႈဝဵင်းၸမ်ႇပူႇသီႇရိ၊ ၸႄႈဝဵင်းၸေႇယႃႇသီႇရိ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်မႂ်ႇယဝ်ႉ။ ႒႐႐႙ လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင်တင်းသဵင်ႈ လႆႈၶၢႆႉၸူးဝဵင်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်လုမ်းၽၢႆႇၸီႉသင် ၶွင် ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင်ၶဝ်ၵူၺ်း တေၵိုတ်းဝႆႉ တႃႈၵုင်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းဝဵင်း(ပွၵ်ႉ)	ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးဝႆႉ	ၸိူဝ်းပဵၼ်ဢၼ်မႂ်ႇ
ၸေႇယတဵၵ်ႉထိ(မႃးတီႈပႃႇလိ)		ဢုတ်ႉတရသီႇရိ (မႃးတီႈပႃႇလိ)
ပႆႇၺႃႇတဵၵ်ႉထိ(မႃးတီႈပႃႇလိ )	ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ	တၵ်ႉၶိၼႃႇသီႇရိ (မႃးတီႈပႃႇလိ)
ပေႃးၵတဵၵ်ႉထိ(မႃးတီႈပႃႇလိ)	လႄႇဝေး	ပုပ်ႉပသီႇရိ (မႃးတီႈပႃႇလိ)
မင်ႇၵလႃႇတဵၵ်ႉထိ(မႃးတီႈပႃႇလိ)	တတ်ႉၵူင်း	ၸမ်ႇပူႇသီႇရိ ၊ၸေႇယႃႇသီႇရိ (မႃးတီႈပႃႇလိ)

ပၢႆးပႆႇၺႃႇ

ၼေႇပျီႇတေႃႇ

ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် မၢႆ ႑

ယေႇသိၼ်း

ၽၢႆႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ

ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽၢႆႇတေႃႇသူင်ႇတႃႇ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈပဵၼ်ႁိမ်းႁွမ်းတႄႉ မီးလွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းလူင် တႃႈၵုင်ႈၼေႇပျီႇတႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပႅတ်ႇသဵၼ်ႈ ဢၼ်မီးတၢင်းယၢဝ်း ႓႒႓.႓ ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼၼ်ႉ ၵပ်းသိုပ်ႇၼေႇပျီႇတေႃႇ ၸူးတႃႈၵုင်ႈသေ ပဵၼ်ပွတ်းတွၼ်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တႃႈၵုင်ႈ - ၼေႇပျီႇတေႃႇ - တႃႈလိူဝ်ႇ ဢၼ်မီးတၢင်းယၢဝ်း ႕႖႓ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်ယဵၵ်ႉတႃႇ ၼႆႉမီး ႒႐ သဵၼ်ႈသေ မိူၼ်ၼင်ႇတၢင်းၼႂ်းဝဵင်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။

တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈလွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းတွၼ်ႈတႃႇၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်း ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉလႄႈ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းလႄႇဝေးၶဝ် ၵေႃႉၸတ်းၵၢၼ်ပၼ်ဝႆႉယူႇ။ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်း ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း ဢၼ်မီးဝႆႉၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ - တႃႈလိူဝ်ႇ။ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းလႄႇဝေးၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်း ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉလႄႈ ၵျွၵ်ႉပတွင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ တႃႈၵုင်ႈၵႂႃႇပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ ၸွမ်းလူတ်ႉလဵၼ်းၼႆ တၢင်းႁိုင် ႁိုင် ႙ ၸူဝ်ႈမူင်းယဝ်ႉ။ လူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵၢင်ဝၼ်း ႑႒ မူင်းသေ ႁွတ်ႈၽႅဝ် ၵၢင်ၶမ်ႈ ႗:႓႐ မူင်းယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၽၢႆႇၵၢၼ်တေႃႉသူင် သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း တႃႇဝဵင်းမႂ်ႇ ပေႃးတေတဵမ်ထူၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၵေႃႇသၢင်ႈတႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းၼေႇပျီႇတေႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ၽၢႆႇပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

တၢင်းသၢႆလူမ်း

ၾၢႆႇ:Naypyidaw.9.jpg

ၽၢင်ႁၢင်ႈဢွၼ်ႇ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၼေႇပျီႇတေႃႇ

တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼေႇပျီႇတေႃႇ ဢၼ်ႁူႉဝႆႉဝႃႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ဢေႇလႃႇ ၼႆႉ မီးၵႆယၢၼ်ဝဵင်း ၁၀ လၵ်း (၁၆ ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) မီးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းသေ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ ဢေႇလႃႇ လႄႈ ဝဵင်းလႄႇဝေးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်ၼႂ်းမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်းပၵၢၼ်ႇ၊ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်မၢၼ်းတလေး၊ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်မျၢၼ်ႇမႃႇလႄႈ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်တႃႈၵုင်ႈၸိူဝ်းၼႆ တႃႇၸၼ်လႅၼ်ႈပၼ် တႃႈၵုင်ႈတင်း ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်းမိူင်း ၵူႈတီႈတီႈၼၼ်ႉၼႆ လႆႈၸႂ်ႉတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တႄႇၵေႃႇသၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ ၂၀၀၉ လိူၼ်ဢေႇပရႄႇၼၼ်ႉသေ ယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ႁႂ်ႈၵူၼ်းၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ၃.၅ လၢၼ်ႉ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

တၢင်းလူတ်ႉၵႃး

ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ၼႆႉ ႁူဝ်ၶမ်ႈႁူဝ်ၼႂ်ၼႆ ၶဝ်ဢဝ်လူတ်ႉပၢတ်ႉၸ်သေ ၸၼ်လႅၼ်ႈပၼ်တွၼ်ႈတႃႇ လုမ်းဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းၼႆႉ မီးတႃႈလူတ်ႉၵႃးငဝ်ႈၸိုင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ မီးႁူင်းၵၢၼ်ၶၢတ်ႇလူတ်ႉၵႃး ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းၶဝ်ပိူင်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ၽၢႆတူၺ်းထိုင်ပၢႆးယူႇလီ

ႁူင်းယႃၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇမႃး မိူဝ်ႈပီ ၂၀၀၆ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝဵင်းႁိမ်းႁွမ်း တီႈ လႄႇဝေး၊ ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ (ပျိၼ်းမၼႃး) လႄႈ တတ်ႉၵူင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉႁူင်းယႃ ဝဵင်းလင်လင်ယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇ

တႄႇပီ ၂၀၀၉ ၼၼ်ႉသေ ၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈ ၾူင်းၸီႇတီႇဢႅမ်ႇဢေႇႁၢမ်းသၢႆ တင်းဝဵင်းယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ႁွင်ႈယူႇလူင်ပွင်ၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶဝ် ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇ သႂ်ႇသၢႆၾူင်းသုၼ်ႇတူဝ်။ လႆႈၸႂ်ႉၾူင်းဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၸႂ်ႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈဢၼ်လဵဝ် ဢၼ်လႆႈၾႆးၾႃႉ ၂၄ ၸူဝ်ႈမူင်း တီႈၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

↑ Department of Population, Myanmar.
↑ News Briefs. The Myanmar Times. Myanmar Consolidated Media (20 March 2006). Archived from the original on 26 December 2018။ Retrieved on 1 April 2006။
↑ Naypyidaw: Burma. Geographical Names. Retrieved on 2011-12-06။
↑ Marshall Cavendish Corporation (2007). World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. p. 650.
↑ "An Introduction to the Toponymy of Burma (October 2007) – Annex A"p. 8, The Permanent Committee on Geographic Names (PCGN), United Kingdom Archived 2008-10-31 at the Wayback Machine.
↑ Ntay, Hla Hla (23 February 2007). Myanmar's new capital offers little in the way of luxuries. Agence France-Presse.
↑ "Burma's new capital stages parade"၊ BBC News၊ BBC၊ 27 March 2006။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 6 April 2006။။
↑ McGeown, Kate (8 November 2005). Burma's confusing capital move. BBC News.
↑ Peck၊ Grant။ "Myanmar's Remote Capital Is Still a Work in Progress"၊ The New York Times၊ 5 October 2007။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 20 May 2010။။
↑ The Australian. "A monument to junta's fear". 16 October 2007
↑ Myanmar Yellow Pages: Nay Pyi Taw Listings. Archived from the original on 2012-03-02။ Retrieved on 2018-05-28။
↑ "Built to Order: Myanmar’s New Capital Isolates and Insulates Junta"၊ The New York Times၊ 24 June 2008။

ႁဵင်းၵွင်ႉၽၢႆႇၼွၵ်ႈ

[Urbanization-1] Department of Population, Myanmar.

[Mayor-2] News Briefs. The Myanmar Times. Myanmar Consolidated Media (20 March 2006). Archived from the original on 26 December 2018။ Retrieved on 1 April 2006။

[geomap-3] Naypyidaw: Burma. Geographical Names. Retrieved on 2011-12-06။

[mcc-4] Marshall Cavendish Corporation (2007). World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. p. 650.

[pcgn-5] "An Introduction to the Toponymy of Burma (October 2007) – Annex A"p. 8, The Permanent Committee on Geographic Names (PCGN), United Kingdom Archived 2008-10-31 at the Wayback Machine.

[hla-6] Ntay, Hla Hla (23 February 2007). Myanmar's new capital offers little in the way of luxuries. Agence France-Presse.

[bbc4848408-7] "Burma's new capital stages parade"၊ BBC News၊ BBC၊ 27 March 2006။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 6 April 2006။။

[McGeown2005-8] McGeown, Kate (8 November 2005). Burma's confusing capital move. BBC News.

[nytimes2007-9] Peck၊ Grant။ "Myanmar's Remote Capital Is Still a Work in Progress"၊ The New York Times၊ 5 October 2007။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 20 May 2010။။

[10] The Australian. "A monument to junta's fear". 16 October 2007

[YP-11] Myanmar Yellow Pages: Nay Pyi Taw Listings. Archived from the original on 2012-03-02။ Retrieved on 2018-05-28။

[nyt-12] "Built to Order: Myanmar’s New Capital Isolates and Insulates Junta"၊ The New York Times၊ 24 June 2008။

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]