ယူးရူပ်ႉ
ဢေႇရိယႃႇ | 10,180,000 km2 (3,930,000 sq mi)[1] (6th)[a] |
---|---|
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း | 746,419,440 (2018; 3rd)[2][3] |
လွင်ႈသတ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း | 72.9/km2 (188/sq mi) (2nd) |
GDP (nominal) | $21.79 trillion (2019; 3rd)[4] |
GDP (PPP) | $29.01 trillion (2019; 2nd)[5] |
ၵူၼ်းၶိူဝ်းယူႇသဝ်း | European |
မိူင်း | 50 sovereign states 6 with limited recognition |
ၼႃႈလိၼ်လႆႈပိုင်ႈဢိင်ပိူၼ်ႈ | 6 dependencies |
ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ | Most common first languages: |
ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႃႈလိၼ် | UTC−1 to UTC+5 |
ဝဵင်းဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ | Largest urban areas: |
ယူးရူပ်ႉၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႊလိုမ်လိၼ်ၸဵတ်းဢၼ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉပဵၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ မၼ်းမီးမွၵ်ႈ 50 ၸိုင်ႈမိူင်းသေ တင်းတူဝ်ၼပ်ႉႁွပ်ႈႁူဝ်ၵူၼ်း တင်းသဵင်ႈမွၵ်ႈႁိမ်းႁွမ်း 731 လၢၼ်ႉ။ ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်သူဝ်းဝီးယႅတ်ႉယူးၼီးယၼ်း (ရသ်သျႃး) ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈတီႈသုတ်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊတႃႇမွၵ်ႈၶိုင်ႈၼိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ၵွၺ်းလႆႈၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼႂ်းယူးရူပ်ႉသေ တႃႇထႅင်ႈပွတ်းၼိုင်ႈသမ်ႉ မီးတီႈၼႂ်းဢေးသျႃး။
ၼမ်ႉသမုတ်ႉ ဢၢၵ်ႈတိၵ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉၾၢႆႇႁွင်ႇလိုမ်ယူးရူပ်ႉသေ ၾၢႆႇၸၢၼ်းသမ်ႉ မီးပၢင်ႇလၢႆႇမေၻိတေရ်ရၢၼျၢၼ်။ သၢႆၾင်ၼမ်ႉပွတ်းတၢင်းတူၵ်းယူးရူပ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်တေႃႇၼမ်ႉသမုတ်ႉဢႅတ်ႉတလၢၼ်းတိၵ်ႉယဝ်ႉ။ လႅၼ်ႊၶႅၼ်ႈတၢင်းဢွၵ်ႇတႄႉ သမ်ႉပဵၼ်ႁၢဝ်းလွႆလူင်ဢုရလ် တီႈၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းသူဝ်းဝီးယႅတ်ႉယူးၼီးယၼ်း (ရသ်သျႃး)။
ၵူၼ်းမိူင်းလိုမ်ယူးရူပ်ႉၶဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် မွၵ်ႈ 30 မဵဝ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇၽႃႇသႃႇ ရသ်သျႃး၊ ယိူရ်မၼ်ႇ၊ ဢင်းၷလဵတ်ႈ၊ ၾရၢင်ႇသ်၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ သပဵၺ်ႇ၊ ပူလ်ႇ၊ ယူႇၶရဵၼ်း၊ ရူမၼျႃး၊ ၻတ်ႉၶျ်၊ လႄႈ သိူရ်ၿူဝ်-ၶရဝတ်။ ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉၶဝ် ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶရိၸ်ႈယၢၼ်ႇယဝ်ႉ။
ပၢႆးၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈလႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ တႄႇမႃးတီႈယူးရူပ်ႉမိူဝ်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီႊ 18 ၼီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိုင်ႈမိူင်းၵူၼ်းယူးရူပ်ႉၶဝ် ၶၢႆၶူဝ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇၶဝ်တေႃႇတင်းပတ်းပိုၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ။ ၼႆႉမၼ်းႁဵတ်းပၼ်တၢင်းမၢၵ်ႈမီးလူင်လၢင် တေႃႇၸိုင်ႈမိူင်း ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉၶဝ်ၵမ်ႈၼမ်ယဝ်ႉ။
ယူးရူပ်ႉပဵၼ်တီႈၽင်ႁူၵ်ႉႁႄႇ ဢၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်ပၢႆးယဵၼ်ႇငႄႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း။ ၶူဝ်းၵိုင်ႇၵႃႊဢၼ်ဢမ်ႇတႅပ်းတတ်းမၵ်းၶၼ်မၼ်းတင်းၼမ်လၢႆ မီးဝႆႉၼႂ်းႁူင်းၼႄၶူဝ်းၶဝ်။ မိူၼ်ၼင်ႇတီႈ ႁူင်းၼႄလူၾ်ႉႁႃႇ၊ ဝဵင်းပႃႈႁိသ်ႇ၊ မိူင်းၾရၢင်ႇသဵသ်ႇ။ သမ်ႉတီႈ ႁူင်းၼႄပရႃႇတူဝ်း၊ ဝဵင်းမတ်ႈတရိတ်ႉ၊ မိူင်းသပဵၺ်ႇ။ ယူးရူပ်ႉၼႆႉ လမ်ႉမိုဝ်းၾၢႆႇပိူင်ၵေႃႇၵၢႆႇၶဝ်ၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇၵျွင်းၽြႃးလူင်ၶိူဝ်းၷရိၵ်ႉၶဝ်လႄႈရူမ်းမၼ်းၶဝ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉလႂ်၊ ယဝ်ႉသမ်ႉ ၵျွင်းၽြႃးလူင်ဢမ်ႇၼၼ် ဝတ်ႉၵျွင်းလူင်မိူဝ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်ၵၢင်ၶဝ်ၼၼ်ႉလႂ်ယဝ်ႉ။ ၽူႈၸၼ်ႁၢင်ႈ ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶၢႆးဝႆႉၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉၵမ်ႈၼမ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းယူးရူပ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈပႃး မိၵဵလ်ႇဢၼ်ႉၵျေႇလူဝ်ႇ၊ ရႅမ်းၿရၼ်ႉတ်၊ သီးသၼ်းၼီး၊ လႄႈ ပိၵသ်သူဝ်းၶဝ်လႂ်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈၶိုၵ်ႉၶၢႆးလူင်ၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၵ်ႇတီႈယူးရူပ်ႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ သျဵၵ်ႉသပျိုရ်း၊ ၻိၵ်ႉၶဵၼ်ႇသ်၊ ၻွသ်တူဝ်ႇယဵၾ်ႉသၵီး၊ တင်း ၿၢလ်းၹၵ်ႇၶဝ်လႂ်ယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၽွင်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉၵမ်းၼိုင်ႈ (1914-1918) တင်းၵမ်းသွင် (1939-1945) ၼၼ်ႉ ပွတ်းတွၼ်ႊမိူင်းယူးရူပ်ႉတင်းယႂ်ႇလူင်ၶဝ် လႆႈၶၢမ်ႇယႃႉလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ဝဵင်းလူင်ၶဝ်လႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆတႄႉ ၶိုၼ်းမႄးၵေႃႇတင်ႈယဝ်ႉ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ မၼ်းတိုၵ်ႉၵိုတ်းပဵၼ်ဝႆႉ တီႈငဝ်ႈငႃႇ လူင်လၢင်ၾၢႆႇႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈလႄႈပၢႆးယဵၼ်ႇငႄႈဝႆႉယူႇၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၸိုင်ႈမိူင်းယူးရူပ်ႉၶဝ်ၼႆႉ မိူင်းၼိုင်ႈတင်းမိူင်းၼိုင်ႈ ၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်ဝႆႉတင်း လၢႆးတေႃႉတၢင်ႇသူင်ႇပၢၼ်မႂ်ႇ၊ ႁူမ်ႈပႃးသၢႆတၢင်းလူမ်း (ၾၢႆႇၵၢင်ႁၢဝ်)၊ တၢင်းလူတ်ႉၾႆးဢိၵ်ႈတင်းသဵၼ်ႈတၢင်းမိူင်း (သဵၼ်ႈတၢင်းဝႆးလူင်) ၶဝ်လႂ်ယဝ်ႉ။
ၼႃႈလိၼ်မိူင်း
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]ၸွမ်ပိဝ်[7] | မိၵ်ႈမၢႆ | ၸိုဝ်ႈ | ဢေႇရိယႃႇ (km2) |
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း | လွင်ႈသတ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း (per km2) |
ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ | ၸိုဝ်ႈၼင်ႇၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းၶဝ် |
---|---|---|---|---|---|---|---|
မိူင်းဢႃႇပႃးၼီးယႃး | 28,748 | 2,876,591 | 98.5 | Tirana | Shqipëria | ||
မိူင်းဢႅၼ်ႇတူဝ်ႇရႃႇ | 468 | 77,281 | 179.8 | Andorra la Vella | Andorra | ||
မိူင်းဢႃႇမေးၼီးယႃး [j] | 29,743 | 2,924,816 | 101.5 | Yerevan | Հայաստան (Hayastan) | ||
မိူင်းဢေႃးသထရီးယႃး | 83,858 | 8,823,054 | 104 | Vienna | Österreich | ||
မိူင်းဢႃႇၸႃႇပၢႆႇၸၼ်ႇ [k] | 86,600 | 9,911,646 | 113 | Baku | Azǝrbaycan | ||
မိူင်းပႄႇလႃႇရုတ်ႈ | 207,560 | 9,504,700 | 45.8 | Minsk | Беларусь (Belaruś) | ||
မိူင်းပႄႇၵျီႇယမ်ႇ | 30,528 | 11,358,357 | 372.06 | Brussels | België/Belgique/Belgien | ||
မိူင်းပေႃးသၼီးယႃး လႄႈ ႁႃႇၸီႇၵူဝ်းဝီးၼႃး | 51,129 | 3,531,159 | 68.97 | Sarajevo | Bosna i Hercegovina/Боснa и Херцеговина | ||
မိူင်းပူႇၵႃႇရီႇယႃႇ | 110,910 | 7,101,859 | 64.9 | Sofia | България (Bǎlgariya) | ||
မိူင်းၶရူဝ်ႇဢေးသျႃး | 56,542 | 4,284,889 | 75.8 | Zagreb | Hrvatska | ||
မိူင်းသၢႆႉပရႅတ်ႈ [d] | 9,251 | 1,170,125 | 123.4 | Nicosia | Κύπρος (Kýpros)/Kıbrıs | ||
မိူင်းၶျႅၵ်ႈ | 78,866 | 10,610,947 | 134 | Prague | Česko | ||
မိူင်းတႅၼ်းမၢၵ်ႈ | 43,094 | 5,748,796 | 133.9 | Copenhagen | Danmark | ||
မိူင်းဢႄႇသတူဝ်းၼီးယႃး | 45,226 | 1,319,133 | 28 | Tallinn | Eesti | ||
မိူင်းၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ | 338,455 | 5,509,717 | 16 | Helsinki | Suomi/Finland | ||
မိူင်းၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ [g] | 547,030 | 67,348,000 | 116 | Paris | France | ||
ၵျေႃႇၵျႃႇ [l] | 69,700 | 3,718,200 | 53.5 | Tbilisi | საქართველო (Sakartvelo) | ||
မိူင်းၵျႃႇမၼီႇ | 357,168 | 82,800,000 | 232 | Berlin | Deutschland | ||
မိူင်းၵရိတ်ႈ | 131,957 | 10,768,477 | 82 | Athens | Ελλάδα (Elláda) | ||
မိူင်းႁၢင်ႇၵေႇရီႇ | 93,030 | 9,797,561 | 105.3 | Budapest | Magyarország | ||
မိူင်းဢၢႆးသလႅၼ်ႇ | 103,000 | 350,710 | 3.2 | Reykjavík | Ísland | ||
ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ | 70,280 | 4,761,865 | 67.7 | Dublin | Éire/Ireland | ||
မိူင်းဢီႇတႃႇလီႇ | 301,338 | 60,589,445 | 201.3 | Rome | Italia | ||
မိူင်းၵႃႇၸၢၵ်ႈသတၼ်ႇ [i] | 2,724,900 | 17,987,736 | 6.49 | Nur-Sultan | Қазақстан (Qazaqstan) | ||
မိူင်းလၢတ်ႈဝီႇယႃႇ | 64,589 | 1,925,800 | 34.3 | Riga | Latvija | ||
မိူင်းလိၵ်ႈတိၼ်ႇသတၢႆႇ | 160 | 38,111 | 227 | Vaduz | Liechtenstein | ||
မိူင်းလီႉတူႇဝေးၼီးယႃး | 65,300 | 2,800,667 | 45.8 | Vilnius | Lietuva | ||
မိူင်းလၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈ | 2,586 | 602,005 | 233.7 | Luxembourg | Lëtzebuerg/Luxemburg/Luxembourg | ||
မိူင်းမေႃးတႃႇ | 316 | 445,426 | 1,410 | Valletta | Malta | ||
မိူင်းမေႃႇတူဝ်းဝႃး [a] | 33,846 | 4,434,547 | 131.0 | Chișinău | Moldova | ||
မိူင်းမူဝ်ႇၼႃႉၶူဝ်ႇ | 2.020 | 38,400 | 18,713 | Monaco | Monaco | ||
မိူင်းမွၼ်ႇတေႇၼေးၵရူဝ်ႇ | 13,812 | 642,550 | 45.0 | Podgorica | Crna Gora/Црна Гора | ||
မိူင်းၼႄႇတႃႇလႅၼ်ႇ [h] | 41,543 | 17,271,990 | 414.9 | Amsterdam | Nederland | ||
မႄႇၶေႇတူဝ်းၼီးယႃးႁွင်ႇ | 25,713 | 2,103,721 | 80.1 | Skopje | Северна Македонија (Severna Makedonija) | ||
မိူင်းၼေႃႇဝူၺ်း | 385,203 | 5,295,619 | 15.8 | Oslo | Norge/Noreg/Norga | ||
မိူင်းပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ | 312,685 | 38,422,346 | 123.5 | Warsaw | Polska | ||
မိူင်းပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ [e] | 92,212 | 10,379,537 | 115 | Lisbon | Portugal | ||
မိူင်းရူဝ်ႇမေးၼီးယႃး | 238,397 | 19,638,000 | 84.4 | Bucharest | România | ||
မိူင်းရတ်ႈသျႃး [b] | 17,098,246 | 144,526,636 | 8.4 | Moscow | Россия (Rossiya) | ||
မိူင်းသၼ်းမႃႇရီႇၼေႃႇ | 61.2 | 33,285 | 520 | San Marino | San Marino | ||
မိူင်းသႃးပီးယႃး [f] | 88,361 | 7,040,272 | 91.1 | Belgrade | Srbija/Србија | ||
မိူင်းသလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး | 49,035 | 5,435,343 | 111.0 | Bratislava | Slovensko | ||
မိူင်းသလူဝ်ႇဝေးၼီးယႃး | 20,273 | 2,066,880 | 101.8 | Ljubljana | Slovenija | ||
မိူင်းသပဵၼ်ႇ | 505,990 | 46,698,151 | 92 | Madrid | España | ||
မိူင်းသုၺ်ႇတိၼ်ႇ | 450,295 | 10,151,588 | 22.5 | Stockholm | Sverige | ||
မိူင်းသဝိတ်ႈၸႃႇလႅၼ်ႇ | 41,285 | 8,401,120 | 202 | Bern | Schweiz/Suisse/Svizzera/Svizra | ||
မိူင်းတိူဝ်ႇၵီႇ [m] | 783,356 | 80,810,525 | 105 | Ankara | Türkiye | ||
မိူင်းယူႇၶရဵၼ်း | 603,628 | 42,418,235 | 73.8 | Kyiv | Україна (Ukraina) | ||
မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ | 244,820 | 66,040,229 | 270.7 | London | United Kingdom | ||
ဝႃႇတီႇၵၼ်ႇသီးတီး | 0.44 | 1,000 | 2,272 | ဝႃႇတီႇၵၼ်ႇသီးတီး | Città del Vaticano/Civitas Vaticana | ||
Total | 50 | 10,180,000[n] | 743,000,000[n] | 73 |
Within the above-mentioned states are several de facto independent countries with limited to no international recognition. None of them are members of the UN:
ၸွမ်ပိဝ် | မိၵ်ႈမၢႆ | ၸိုဝ်ႈ | ဢေႇရိယႃႇ (km2) |
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း | လွင်ႈသတ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း (per km2) |
ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ |
---|---|---|---|---|---|---|
ဢႅပ်ႉၶေးၸီးယႃး [p] | 8,660 | 243,206 | 28 | Sukhumi | ||
ဢၢတ်းသၢၵ်ႇ [q] | 11,458 | 150,932 | 12 | Stepanakert | ||
ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝူဝ်ႇ [o] | 10,908 | 1,920,079 | 159 | Pristina | ||
သၢႆႉပရႅတ်ႈ ပွတ်းႁွင်ႇ [d] | 3,355 | 313,626 | 93 | Nicosia | ||
ဢွတ်ႇသႅတ်ႉထီးယႃးၸၢၼ်း [p] | 3,900 | 53,532 | 13.7 | Tskhinvali | ||
ထရွၼ်ႇသၼိတ်ႉသထရီးယႃး [a] | 4,163 | 475,665 | 114 | Tiraspol |
Several dependencies and similar territories with broad autonomy are also found within or in close proximity to Europe. This includes Åland (a region of Finland), two constituent countries of the Kingdom of Denmark (other than Denmark itself), three Crown dependencies, and two British Overseas Territories. Svalbard is also included due to its unique status within Norway, although it is not autonomous. Not included are the three countries of the United Kingdom with devolved powers and the two Autonomous Regions of Portugal, which despite having a unique degree of autonomy, are not largely self-governing in matters other than international affairs. Areas with little more than a unique tax status, such as Heligoland and the Canary Islands, are also not included for this reason.
ၸွမ်ပိဝ် | မိၵ်ႈမၢႆ | ၸိုဝ်ႈ | Sovereign state |
ဢေႇရိယႃႇ (km2) |
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း | လွင်ႈသတ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း (per km2) |
ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ |
---|---|---|---|---|---|---|---|
ဢႅၵ်ႉရူဝ်ႇထီးရီႇ လႄႈ တိၵ်ႇၶေးလီးယႃး (Sovereign Base Areas of Akrotiri and Dhekelia) | UK | 254 | 15,700 | 59.1 | Episkopi Cantonment | ||
မူႇၵုၼ် ဢေႃးလႅၼ်ႇ | Finland | 1,580 | 29,489 | 18.36 | Mariehamn | ||
ပီးလိဝိၵ်ႉ ၶွင် ၵႂၢၼ်းသီ [c] | UK | 78 | 65,849 | 844.0 | St. Peter Port | ||
ၵျႃႇသီႇ (Bailiwick of Jersey) [c] | UK | 118.2 | 100,080 | 819 | Saint Helier | ||
မူႇၵုၼ် ၾႄးရူဝ်း | Denmark | 1,399 | 50,778 | 35.2 | Tórshavn | ||
ၵျီႇပရေႃးတႃး | UK | 6.7 | 32,194 | 4,328 | ၵျီႇပရေႃးတႃး | ||
ၵရိၼ်းလႅၼ်း | Denmark [r] | 2,166,086 | 55,877 | 0.028 | Nuuk | ||
ၵုၼ်မႅၼ်း [c] | UK | 572 | 83,314 | 148 | Douglas | ||
သဝႃးလ်ပၢတ်ႇ | Norway | 61,022 | 2,667 | 0.044 | Longyearbyen |
ၽိုၼ်ဢိင်
[မႄးထတ်း | မႄးထတ်းငဝ်ႈငႃႇ]- ↑ Largest Countries In Europe 2020.
- ↑ "World Population prospects – Population division". United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division.
- ↑ "Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision (xslx). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division.
- ↑ GDP Nominal, current prices. International Monetary Fund (2019). Retrieved on 6 March 2019။
- ↑ GDP PPP, current prices. International Monetary Fund (2019).
- ↑ Demographia World Urban Areas. Demographia.
- ↑ Eu flag for Eu members
|
- Articles containing Belarusian-language text
- Articles containing Bosnian-language text
- Articles containing Bulgarian-language text
- Articles containing Kazakh-language text
- Articles containing uncoded-language text
- Articles containing Macedonian-language text
- Articles containing Russian-language text
- Articles containing သႃးပီးယႃး-language text
- Articles containing Ukrainian-language text
- !Main category
- လိုမ်လူင်
- ယူးရူပ်ႉ