တယႅတ်ႉ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းတယႅတ်ႉ
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းတယႅတ်ႉ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
Coordinates: 19°19′N 95°11′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	မၵူၺ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉ
လတ်ႉတီႇၵျု	(19)တီႇၵရီႇ၊ (19)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု	(95)တီႇၵရီႇ၊ (11)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
Time zone	UTC+6:30 (လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ)

ဝဵင်းတယႅတ်ႉ (မၢၼ်ႈ: သရက်မြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Thayet) ၼႆ့ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတယႅတ်ႉ၊ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။

ပၢၼ်ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ

ဝၢႆးသေ တူၵ်းတႂ်းမိုဝ်းဢင်းၵိတ်ႉယဝ်ႉ ပဵၼ်မႃးဝဵင်းသၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ဝဵင်းၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်မႃးဝဵင်းပိူင်လူင် တွၼ်ႈတႃႇၵႃႉၶၢႆသေ ၶိုၼ်းၵိုၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၶူဝ်းတယႅတ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းလင်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢဝ် ၶူဝ်းဢၼ်ပႃးၵႂၢၵ်ႈမွၵ်ႇယွမ်ႉသီ တီႈပွတ်းၸၢၼ်းဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉသေ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ဝဵင်းတယႅတ်ႉ တႄႇပိုၼ်ၽႄလႄႈ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ၶူဝ်းတယႅတ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ် ဝဵင်းတယႅတ်ႉၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၶုၼ်ၵိၼ်ဝဵင်း မွင်ႇတႅင်း လႄႈ မေးၼၢင်းတေႃႇမျႃႉၶဝ် မီးဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတယႅတ်ႉလႄႈ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် လႆႈတၢင်ႇ မွင်ႇတႅင်း ပဵၼ်ၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းလႄႈ လႆႈယူႇတီႈ ႁိူၼ်းလူင် ဢၼ်မီး ၽၢႆႇဢွၵ်ႇယူင်ႇၸၢၵ်ႈၵုၺ် ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ႁူင်းၶႅၵ်ႇလိုဝ်ႈ ပသင ယၢမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇၵေႃႇသၢင်ႈ ႁူင်းၶႅၵ်ႇလိုဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးမႃး ႁိူၼ်းပႅၼ်ႈၵဝ်ႇ လင်ၼိုင်ႈသေ မေႃယႃၶဝ် ယၢမ်ႈယူႇသဝ်းမႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼွင် ဢၼ်မီးႁိမ်းၶၢင်ႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းမွင်ႇတႅင်း လႅင်ႉငိူၵ်ႈမႃးသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၼၢမ်းၶွၵ်ႈၶင် ၶဝ် လဵင်ႉပႃဝႆႉယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉတီႈ မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း ၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်း ဢူးတႅင်းၶဝ် ၸတ်းႁဵၼ်းပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉမႆႉၺွင်ႇ တီႈႁိမ်း ၽြႃးသူၺ်ႇတႅတ်ႉလုတ်ႉၼၼ်ႉၵူႈပီလႄႈ ၸင်ႇလႆႈတႄႇတင်ႈ ၵွင်းမူးမျႃႉၶျၢၼ်းတႃႇ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇတူၼ်ႈၽေႃးထိလူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မွၵ်ႈပီ 1852 ၼၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ၶႂ်ႈႁဵတ်းလုမ်း ဢယေးပႅင်ႇ ၵႃႈတီႈၼၼ်ႈလႄႈ ၸူးပၼ်ၶွၼ်းထရႅၵ်ႉ ၽူႈမၢႆဢူးပူဝ်းၶျႅတ်ႉသေ ႁႂ်ႈၶၢႆႉပၼ်လႄႈ တီႈၼႂ်းတိူၵ်ႈထႃႇပၼႃႇ ၵွင်းမူးမျႃႉၶျၢၼ်းတႃႇၼၼ်ႉ လႆႈ ၽူတ်းၶူၼ်ႁူဝ်ဢၼ်ၸေႈၼမ်ႉမၼ်းဝႆႉသေ ၶိုၼ်းဢဝ်ၼၼ်ႉ သႂ်ႇထႃႇပၼႃႇသေၵေႃႈ ၶိုၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈ ၵွင်းမူးမျႃႉၶျၢၼ်းတႃႇ ဢၼ်မီး ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ယူင်ႇၸၢတ်ႈၾိင်ႈငႄႈ တီႈဝၢင်းၽြႃးသတ်ႉတထႃႇၼ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်တႄႇ ၽြႃးမျႃႉၶျၢၼ်းတႃႇမႃးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉႁူၼ်ႁၢင်ႈသၢင်ႇသီႇသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူၼ်ႁၢင်ႈ သၢင်ႇသီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တူၼ်ႈမႆႉၺွင်ႇ ပေႃးဢူမ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1870 ၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝဵင်းတယႅတ်ႉ ပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈယဝ်ႉ။ လုမ်းၶုၼ်ၽွင်းၸႄႈတွၼ်ႈလႄႈ လုမ်းတႂ်ႈမိုဝ်း၊ လုမ်းတတ်းသိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးႁိမ်းၸမ် ၽြႃးသူၺ်ႇတႅတ်ႉလုတ်ႉသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ဢမ်ႇမီးယူင်ႉသၢင်ႈမၼ်းသင်ယဝ်ႉသေ ၵူၺ်းၵိုတ်းဝႆႉ ဢုတ်ႇပိုၼ်ႉတိၼ်မၼ်းၵူၺ်းယဝ်ႉ။ တီႈႁိမ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မီး လုမ်းၶုၼ်ၽွင်းၼႃး (ယၢမ်းလဵဝ် လုမ်းသဵၼ်ႈမၢႆလိၼ်) လႄႈ ၵိုတ်းဝႆႉ ပၼ်ႇၵလူဝ်ႇ တႃႇလိုဝ်ႈသဝ်း (ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဝႆႉ ပၼ်ႇၵလူဝ်ႇ ၽၢႆႇၵေႃႇသၢင်ႈ) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1857 (ပိူင်ပႅၵ်ႇ 1854) ၼၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ၵေႃႇသၢင်ႈ တပ်ႉၵင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းတယႅတ်ႉယဝ်ႉ။ ပီ 1957 ၼၼ်ႉ လႆႈပိုတ်ႇ ႁွင်းႁဵၼ်း မူၼ်ႉမႄးတၢင်းယၢမ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ (ၶွၵ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ) ၵႃႈတီႈ တပ်ႉၵင်ႈၼၼ်ႉသေ ၽူႈၵွၼ်းၵျွင်းၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် ဢူးၺဵင်းႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1973-74 မႃး ဢဝ်ႁူင်းႁဵၼ်းၼႆႉ ၶၢႆႉပိုတ်ႇတီႈ ငႅတ်ႉဢေႃႇၸၢၼ်း တီႈ ၸႄႈဝဵင်းၵေႃႉမူးလႄႈ ဢွင်ႈတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၼႆႉ တပ်ႉ ၶလယ (44) ပၵ်းဝႆႉ တေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ပီ 1884 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇပိုၼ်ႇ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈပႆႇၺႃႇ ဢၼ်မီးထိုင် ၸၼ်ႉ (4) တီႈၸဵင်ႇတၢင်း တၢင်းပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉ လႄႈ တၢင်းလၢၼ်းမတေႃႇ (ယၢမ်းလဵဝ် လုမ်းဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်း) ဢၼ် ၸုမ်းပူၵ်းပွင်သႃႇသၼႃႇ SPG (St. Paul Gaspel) ၶဝ် ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈၵွၼ်းၵျွင်းၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် မိတ်ႇသတႃႇၶရိတ်ႉသျၼႃးသေ ဝၢႆးမႃး သိုပ်ႇပိုတ်ႇတေႃႇထိုင် ၸၼ်ႉ (7) ယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တီႈဝဵင်းတယႅတ်ႉယဝ်ႉ။

လႆႈမၵ်းမၼ်ႈလႅၼ်လိၼ် ပွတ်းၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈပိူင်ႇ လႄႈ ပွတ်းတႂ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉပိူင်ႇယဝ်ႉ သဝ်ႁိၼ်လႅၼ်လိၼ်ၼႆ့ မီးဝႆႉ တီႈႁိမ်း ၵုၼ်သူၺ်ႇႁိၼ်းတႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ ဝဵင်းတယႅတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတပ်ႉသေ လုၵ်ႈသိုၵ်းၵေႃႇရၶႃးၵေႃႈ မီးဝႆႉတင်းၼမ်လႄႈ လိၼ်တပ်ႉၼႆႉ ၵႂၢင်ႈထၢၼ်ႇလိၼ်ဝဵင်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈသိုၵ်းၵေႃႇရၶႃး မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႆႉလႄႇႁႃၵဝ်းၼၢင်းယၢင်း တီႈဝဵင်းတယႅတ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈသိုၵ်းၶဝ် ၶဝ်ႈၼႂ်းဝဵင်းသေ ၶဝ်ပိုတ်ႇပၼ်ၵၢတ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈသိုၵ်းၶဝ်သေ ဢွင်ႈတီႈၵၢတ်ႇၼၼ်ႉ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ပွၵ်ႉၵၢတ်ႇၵေႃႇရႃႇၼႆသေ တႄႇဢဝ် ပီ 1992 မႃး ၸူးလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်ဝႃႈ ပွၵ်ႉပျီႇတေႃႇသႃႇဢေး ၼႆယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၼိူဝ်ဝဵင်း

တီႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉ ၶွၵ်ႈလူင် ဢၼ်ႁဵတ်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1869 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉ ႁူင်းႁဵင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ႁူင်းၼိုင်ႈ၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင် လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈလိၼ်ယၢင်တယႅတ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ဝဵင်းတယႅတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈ လိၼ်ယၢင်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းသေ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1930 တဵမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ

ၵွင်းမူးၸိူဝ်းမီးဝႆႉ တီးၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇတႅတ်ႉလုတ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢႃႇဝ မိၼ်းၵျီးၸႂႃႇၸေႃႇၵႄး လႆႈတႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီမိူင်း 734 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈမိၼ်းၵျီးၸႂႃႇၸေႃႇၵႄး တိုၵ်ႉလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ၶုၼ်ရၶႅင်ႇ မိၼ်းထီး မႃးတိုၵ်းဝဵင်းတယႅတ်ႉသေ တိၺွပ်းဢဝ် မိၼ်းသျိၼ်ႇၸေႃး လႄႈ လုၵ်ႈလၢင်းၼၢင်းမေးမၼ်း ၵႂႃႇတီႈရၶႅင်ႇသေ မိၼ်းၵျီးၸႂႃႇၸေႃႇၵႄးၵေႃႈ လႆႈပႃးၵႂႃႇၸွမ်း ပေႃႈမႄႈမၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉ ၽိူဝ်ႇပဵၼ် ၶုၼ်ဢႃႇဝမႃး ၽွင်းမိူဝ်ႈပႃးၵႂႃႇ ရၶႅင်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇလႆႈတၢႆ လႆႈလွတ်ႈၽေးၶျၢမ်းသႃႇလႄႈ လႆႈတႄႇၵွင်းမူးတီႈ ဝဵင်းၸႃႇတိ တီႈဝဵင်းတယႅတ်ႉသေ ၸူးပၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သူၺ်ႇတႅတ်ႉလုတ်ႉ (လွတ်ႈၽေးဢႃႇယု) ၼႆယ ဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်လိုဝ်းလင်တႄႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူး သူၺ်ႇမုၼေႃး ဢၼ်ပဵၼ်ဝႃႈ ၵွင်းမူးၽွၼ်းလီ ၶုၼ်ဢႃႇသေႃးၵ တိူင်းမႃႇၵထ၊ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး လႄႈ ၵွင်းမူးရတၼႃႇမၢၼ်ႇဢွင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း

ဝဵင်းတယႅတ်ႉၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈမီးဝႆႉ တီႈၼိူဝ်ၽင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ်သေတႃႉ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းၽူၼ်ၵွၼ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁိူဝ်းတင်းဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၶဝ် ၸင်ႇၸၢင်ႈၵိုတ်းလႆႈယဝ်ႉ။ ပေႃးၶၢဝ်းမႆႈၼႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵုၼ်ဢွၵ်ႇမႃး ၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉလႄႈ တႃႈႁိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၶၢႆႉၸူး တႃႈႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈလူင်လိၼ်ယၢင် လႄႈသင် တီႈႁိမ်း ၶွၵ်ႈပေႃႉၸတႄႇဢွၼ်ႇ ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။