ပလႄး၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းပလႄး
ဝဵင်း
ဝဵင်းပလႄး ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းပလႄး
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°56′04″N 94°52′28″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ၸႄႈၵႅင်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းသႃးလိၼ်းၵျီး
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	413 ထတ်း (126 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	144,006
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ဝဵင်းပလႄး (မၢၼ်ႈ: ပုလဲမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Pale ; Shan pronunciation: [palɛ́]) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းပလႄး၊ ၸႄႈတွၼ်ႈယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ႁင်း ၸႄႈဝဵင်းပလႄးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းပလႄးၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇၸၢၼ်း ဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ ယၢၼ် (11) လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ပၢၼ်ႉၵျီႇသေ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈပီ 1885 ဝၢႆးသေ မိူင်းမၢၼ်ႈတင်းမိူင်း တူၵ်းတႂ်ႈမိုဝ်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၼႃးလိၼ် ပၢၼ်ႉၵျီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးယဝ်ႉ။ ႁိုဝ် (9)ပီ ထိုင်မႃး 1894 ၼၼ်ႉ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၶၢင်တွင်းပွတ်းတႂ်ႈသေ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼႆႉ မီး ၸႄႈဝဵင်းသႃးလိၼ်းၵျီး၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၵၼီႇ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈၶၢင်တွင်းပွတ်းတႂ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢေႇရိယႃႇတၢင်းၵႂၢင်ႈၼႆႉ မီး (485) လွၵ်းလၵ်းၵူၺ်း။ ဝၢႆးသေလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉ ပိုတ်ႇလုမ်းၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈၽွင်းငမ်းမႃးယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈပူင် ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ (ႁွင်ႈၵၢၼ်ၼၢမ်း ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ) ၼၼ်ႉသေ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းမႃးယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈလႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈ

ၸႄႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ 94° 25' လႄႈ 94° 25'၊ တီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 21° 18' လႄႈ 21° 48' ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းသႃးလိၼ်းၵျီး၊ ၽၢႆႇတူၵ်း မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းမျႅင်ႇ လႄႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇၼၼ်ႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈ ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ 454 ထတ်းယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈတႄႉ မီးဝႆႉ 621.798 လွၵ်းလၵ်းသေ ပေႃးဢဝ် ဢေႇၵဝႃႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈ မီး 392298 ဢေႇၵယဝ်ႉ။ တီႈ ၼႃႈဢွၵ်ႇ ၼႃးတူၵ်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈၵႂၢင်ႈသုတ်းၼႆႉ မီး 31 လၵ်းသေ ၼႃႈႁွင်ႇၼႃႈၸၢၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈၵႂၢင်ႈသုတ်းၼႆႉ မီး 19 လၵ်းယဝ်ႉ။

ပိူင်ၽွတ်ႈႁႅၼ်း ပွၵ်ႉ လႄႈ ဝၢၼ်ႈ

ပိူင်ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ဝဵင်း/ ပွၵ်ႉ/ ဝၢၼ်ႈတႄႉ ပွၵ်ႉမီး 2 ပွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႈမီး 59 ဢိူင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈမီး 188 ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 2014 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၸႄႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ တင်းသဵင်ႈ မီးယူႇ 144,006 ၵေႃႉသေ ၸၢႆး မီး 66,809 ၵေႃႉ၊ ယိင်း မီး 77,197 ၵေႃႉယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၽူၼ်မႃး မွၵ်ႈ 50 ဝၼ်းသေ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်လႆႈ မွၵ်ႈ 40 ၼိဝ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ယူင်ႉသၢင်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ်

တီႈၸႄႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ႁူမ်ႈ (ၶဝ်ႈပႃးႁူင်းႁဵၼ်းၽႄ) မီး 10 ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင် (ၶဝ်ႈပႃးႁူင်းႁဵၼ်းၽႄ) 39 ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ မီးယူႇ 126 ႁူင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ် ၵၼ်ပၢႆးယူႇလီဝႃႈ မီးဝႆႉ ႁူင်းယႃၸႄႈဝဵင်း 1 ႁူင်း၊ ႁူင်းယႃဢိူင်ႇ 1 ဢိူင်ႇ လႄႈ ႁွင်ႈပၢႆးယူႇလီဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ပိုတ်ႇဝႆႉ 6 ဢၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ မီးဝႆႉ ယေးငိုၼ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း။ တီႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ ဢမ်ႇမီးသၢႆတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်၊ သၢႆတၢင်းၼမ်ႉ၊ တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း။ သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၵႃးပိူင်လူင် တီႈ ဝဵင်းပလႄးၼႆႉ မီးၼင်ႇၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈတၢင်း	တၢင်းယၢဝ်း။
တၢင်း ပူင်ႇယႂႃႇ - ပလႄး - ၵၢၼ်ႉၵေႃး	23 လၵ်း 2 ၽႃႇလူင်ႇ
တၢင်း ၵျႃးတႅတ်ႉ - ပလႄး	2 လၵ်း 2 ၽႃႇလူင်ႇ
တၢင်း မျႅင်ႇ - ပႁိၼ်း - ၶိၼ်ႇဢေးၵၢၼ်ႉၵေႃး	12 လၵ်း 4 ၽႃႇလူင်ႇ

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈ

ၸႄႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်းသေ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈသေဢမ်ႇၵႃး ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၵႃး မူင်ႇယႂႃႇ - ပလႄး - ၵၢၼ်ႉၵေႃးလႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၶႅမ်ႉလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းပလႄးၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ပဵၼ်ပိူင်လူင်ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈသေ ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉၼႆႉ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈ 46%၊ သိုဝ်ႉၶၢႆ - 4 %၊ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ - 3% သေ ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉတၢင်ႇၸိူဝ်း - 33% ၊ ၵူၼ်းၸွမ်းဝၼ်း မီး 14 % ယဝ်ႉ။

ၽၢႆၸိူဝ်းဢၼ်မီးဝႆႉတႄႉ မျွၵ်ႉယမႃး၊ ၽၢႆလႅင်းၶျွင်း၊ မျွၵ်ႉယမႃး (ယေႇၵူႇ) လႄႈ ၽၢႆၵၢၼ်ႉထွင်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ႇသိၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇပိူင်လူင်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵျုင်ႇ၊ ထူဝ်ႇလိူင်၊ ငႃး၊ မွၵ်ႇဝၢႆႇဝၼ်း၊ ၶဝ်ႈ သေ တၢင်ႇၶၢႆၸူး ဝဵင်းမူင်ႇယႂႃႇ လႄႈ ဝဵင်းပၶူၵ်ႉၵူႇ ၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။