ၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ
ဝဵင်း
ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 17.3104489°N 97.0093953°E / 17.3104489; 97.0093953
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	မွၼ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈသထူင်ႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6.30)

ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ (မွၼ်း: ကျာ်ထဝ် ; မၢၼ်ႈ: ကျိုက်ထိုမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Kyaikto) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိဝ် တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း လႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၵႃး တႃႈၵုင်ႈ-မေႃႇလမႅင်ႇ သေ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈၵုင်ႈ ယၢၼ်ၵႆ 95 လၵ်းသေ လုၵ်ႉတီႈ ပႃႇၵိူဝ် ယၢၼ်ၵႆ 48 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးတႂ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈသထူင်ႇ၊ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းသေ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းပီးလိၼ်း ၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈပၵ်းလုမ်းဝုၼ်ႇထွၵ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် မီး 336 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ သၼ်လွႆလူင် ပွင်းလွင်း လႄႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းၼႆႉ ဢဝ် ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇႁဵတ်း သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ဝႆႉလႄႈ ၽၢင်မုင်ႈယဵမ်ႈ ပဵၼ်ဢၼ်သႃႇယႃႇဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸုမ်းမျူႇၼီႇၸီႇပႄႇ တွၼ်ႈတႃႇဝဵင်းၼႆႉၼႆႉ တႄႇမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပီ 1889 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1918 ၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ဝၢၼ်ႈ 17 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း ဝၢၼ်ႈဢိၼ်ႇမ ထုင်ႉၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼၼ်ႉ သႂ်ႇပၼ် တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းတၼၢတ်ႉပိၼ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈပႃႇၵိူဝ်လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် လႆႈယွမ်းၵႂႃႇ မွၵ်ႈ 83 လွၵ်းလၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈႁိမ်းႁွမ်း ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ လိၼ်ၼႃးဢိတ်းဢွတ်း ဢၼ်ၸၢင်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ ၵႆႉသေၵိၼ်းလႄႈ လိၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႃးၼႆႉ လႆႈဢေႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ႈၸိူဝ်းဢၼ်ဢွၵ်ႇတီႈ ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ဢမ်ႇပေႃးၵိၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈသေ လႆႈသိုဝ်ႈဢဝ် ၶဝ်ႈတီႈ ထုင်ႉပႃႇၵိူဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈဢဝ် လိၼ်တီႈၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ သႂ်ႇပၼ်တၢင်ႇၸႄႈတွၼ်ႈလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼမ်ႉသေးၵိၼ် လိၼ်လႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶဝ်ႈသၢၼ်ဢွၵ်ႇဢေႇၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၵႃႈႁိုဝ်။

ႁွင်ႈၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ ဢၼ်ႁွင်ႉ ႁွင်ႈၵတႅတ်ႉၼႆႉ လႆလတ်းဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ ၽၢႆႇႁွင်ႇၽၢႆႇၸၢၼ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ႁွင်ႈၵတႅတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈၵိုၼ်း တီႈဝဵင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇတူၵ်းၸမ်ႉ မီး ပွၵ်ႉ ၵေႃႉၸၢၼ်ၼႅင်၊ ပေႃးၵၼႃႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၶုတ်း ဢၼ်သိုပ်ႇဢဝ် ႁွင်ႈၵတႅတ်ႉ လႄႈ တင်း ၼမ်ႉၸိတ်ႉတွင်းၼႆႉ လႆႈတႄႇၶုတ်း မိူဝ်ႈ ပီ 1882 ၼၼ်ႉသေ ၸမ်သုတ်းပီ 1893 မႃးၸင်ႇယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၶုတ်းဢၼ်ၼၼ်ႉ တၢင်းယၢဝ်းမီး 13 လၵ်းသေ ၵႃႈၶုတ်းမၼ်း သဵင်ႈမႃး ငိုၼ်းသိပ်းသႅၼ် မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈယိူင်းဢၢၼ်း ဢၼ်ၶုတ်း ႁွင်ႈၶုတ်းၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ် ၼမ်ႉၸိတ်ႉတွင်း ႁႂ်ႈပေႃးၸႂ်ႉလႆႈႁိူဝ်းဢွၼ်ႇ တေႃႇႁႂ်ႈပေႃးထိုင် မေႃႇလမႅင်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇ တီးၼိူဝ်လွႆၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း

ႁွင်ႈၶုတ်း ၸိတ်ႉတွင်း-ၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ ၼႆႉ ဢဝ် ဝၢၼ်ႈဝိၼ်းပတေႃး ဢၼ်မီးတီႈ ပၢၵ်ႇ ၼမ်ႉၸိတ်ႉတွင်း လႄႈ တင်း ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ ၵၢႆႇသိုပ်ႇၸူးၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈ ဝၢၼ်ႈဝိၼ်းပတေႃး လႄႈ တီႈ ဝၢၼ်ႈပေႃးၵၼႃႇ ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽၵ်းတူၼမ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၵ်းတူၼမ်ႉ ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈ ဝၢၼ်ႈဝိၼ်းပတေႃးၼၼ်ႉ လူႉလႅဝ်မႃးလႄႈ ထိုင်ပီ 1897 ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းႁႅင်း ၽၵ်းတူၼမ်ႉတီႈ ဝၢၼ်ႈပူၵ်ႉပလိၼ်ႇယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၶုတ်း ၸိတ်ႉတွင်း -ၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉ ၶုတ်းၶၢင်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ ယွၼ်ႉၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇသေးသေ ပီဢမ်ႇပေႃးႁိုင်ၵေႃႈ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ် တွၼ်ႈတႃႇၶုတ်းႁွင်ႈ လုၵ်ႉဢဝ် ၼမ်ႉၸိတ်ႉတွင်း တေႃႇ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈယွၼ်ႇပႅတ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈဝိၼ်းပတေႃး ဢၼ်မီးတီႈ ပၢၵ်ႇၼမ်ႉၸိတ်ႉတွင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽင်ႇၼမ်ႉၵူၼ်ႇသေ ဝၢၼ်ႈလႆႈႁၢမ်းမႃးယဝ်ႉ။

တီႈၵၢင်ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇပူင်ႇတႃႇသေ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽြႃးၵျႅၵ်ႉပေႃးလေႃးယဝ်ႉ။

ၽြႃးၵျႅၵ်ႉပေႃးလေႃး

ၽြႃးၵျႅၵ်ႉပေႃးလေႃးၼႆႉ လႆႈၼႂ်း ပၢင်ႇလၢႆႇမႃးသေ ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ် တေႇဝႃႇၼၢမ်ႇပိယတိသ တီႈၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇၼၼ်ႉ ဢဝ် ၽြႃးသီႇသူႇ လွင်ႈၸွမ်းပၢင်ႇလၢႆႇသေ ပဵၼ်ႁူၼ်ႁၢင်ႈ ဢၼ်ၼင်ႈဝႆႉတီႈ မၢၵ်ႇလေႃႉႁိၼ် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇလေႃႉႁိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်တီႈၸွင်းတၢၼ်းၽြႃးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ တီႈတေႃႇၼႃႈ တၢင်းမုင်းၵျႅၵ်ႉပေႃးလေႃးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးတွင်းသူႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ႁူၼ်ႁၢင်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ် ၽၢင်ႁၢင်ႈ မႁႃႇမျႅတ်ႉမုၼိ၊ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ သေၵေႃႈ လေႃႇႁဵတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇ လႄႈ ႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈဢွၼ်ႇ၊ တိူၵ်ႈသွၼ်လိူၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ဢၼ်ၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်တႄႉ ပဵၼ် တိူၵ်ႈမႁႃႇမေၵဝုၼ်ႇ၊ တိူၵ်ႈၽယႃးၵျီး၊ တိူၵ်ႈတိတ်ႉၶျတွင်ႇ လႄႈ တိူၵ်ႈတႅတ်ႉတွင်ႇၵျွင်း ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်း မၢၼ်ႈ၊ ယၢင်း၊ မွၼ်း၊ တႆး၊ ထဝႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ။ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ပိုၼ်ႉလင် ဝဵင်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးၶႅမ်ႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈလႄႈ ဢမ်ႇပေႃးၵိုၼ်းၵႃႈႁိုဝ်။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးထိုင် ၶၢဝ်းပွႆး ၽြႃးၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်းတႄႉၵေႃႈ တိူဝ်းၵိုၼ်းလိူဝ်ယဝ်ႉ။

ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ တီႈၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ႁွင်ႈႁၢၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ပၢင်ႇလဵၼ်ႈၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ႁူင်းႁေႃၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ၵၢတ်ႇလူင် 3 ဢၼ်လႄႈ တႃႈလူတ်ႉတီႈၵႆ 1 ဢၼ်၊ တႃႈရူတ်ႉရဵၼ်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် 2 ဢၼ် လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ မွၵ်ႈ 50 ဢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ မီးမႃး လုမ်းဢဵၵ်ႉၶျဵင်း၊ လုမ်းတိူၵ်ႈသူင်ႇလိၵ်ႈ၊ လုမ်းသၢႆလူမ်း၊ လၵ်းမူဝ်ႇပၢႆး ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလင်းလင်တၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ် ႁွင်ႈၼႄၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် 2 ဢၼ်ၼၼ်ႉသေ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်း ဢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈပိုင်ႈႁႅင်းသေၵေႃႈ ပေႃးဢဝ် ပၢႆးပႆႇၺႃႇ တီႈၸႄႈမိူင်းမွၼ်းဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1953 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးယူႇ 13173 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပွၵ်ႉဢၼ် တႆး လႄႈ တွင်ႇသူႇ ယူႇသဝ်းမႃးမႃးၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ သျၢၼ်းၸု၊ တွင်ႇသူႇၸု ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉထူဝ်ႇသေ ၵုၼ်ႇသိၼ် ၸိူဝ်းဢွၵ်ႇၼႆႉ ပဵၼ် ပႃ၊ [[ပႃႁႅင်ႈ]၊ ယၢင်ရႃႇပႃႇ၊ မႆႉမွင်၊ မၢၵ်ႇႁူဝ် လႄႈ ၶႅပ်းတိၼ်တင်ႇသုင်၊ မၢၵ်ႇမု၊ မၢၵ်ႇဢုၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈတိၼ်လွႆ ၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တူၼ်ႈၸိူဝ်းၶဝ်ႈပဵၼ်ယႃႈယႃ၊ မႆႉမွင်၊ ၶူဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢၼ်ဢဝ် ဝၢႆသေ ႁဵတ်းဝႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢွၵ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

ပွၵ်ႉ

• ပွၵ်ႉၵေႃႉၸၢၼ်ႇၼႅင်ႇ
• ပွၵ်ႉၸေႇယႃႇမုၼ်ႇ
• ပွၵ်ႉသမလ
• ပွၵ်ႉတူဝ်းၶႂၢၵ်ႈၸေႇယႃႇမုၼ်ႇ
• ပွၵ်ႉသျၢၼ်းၸု (ယွမ်ႇတႆး)
• ပွၵ်ႉဢေးယဵၵ်ႉၺဵင်ႇ