ၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း၊ ဝဵင်း

ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း
ၸႄႈဝဵင်း
ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°43′11″N 96°16′09″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ
ဝဵင်း	ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းၸၢၼ်းတႃႈၵုင်ႈ
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	64 ထတ်း (20 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	111,632
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)
မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ	152340

ဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း မၢၼ်ႈ: ကွမ်းခြံကုန်းမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Kungyangon), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Kunchaankong]) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းၸၢၼ်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢေႃႈ။ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸႄႈဝဵင်းသွင်ၸႄႈဝဵင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ပွတ်းႁွင်ႇၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း လႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းသွင်ၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇၼၼ်ႉတႄႇဢဝ် တလတေႃးၵျီးတၢၼ်း တေႃႇပေႃးထိုင် ပၢင်ႇလၢႆႇပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တေႃးၵျီးတၢၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵုင်းလိၼ်ယၢဝ်းသေ ၸဵမ်ပႃႇမႆႉ ပႃႇထိူၼ်ႇ ပႃႇမႆႉမွင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁူမ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇပွတ်းလိၼ်တႅမ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ မီးမႄႈၼမ်ႉၵႄးၼမ်ႉ သၢၼ်ၵၼ်ဝႆႉသေ မၼ်းလိၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၶႅမ်ႉလီဝႆႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်းၼႆႉ မူႇလငဝ်ႈငႃႇမၼ်း ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း လဝတီႇတႅၵ်ႉ၊ ၸႄႈဝဵင်းဢၢၼ်ႉၵျီး၊ ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈၵုင်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ ၁၈၅၈ တေႃႇ ၁၈၇၇ ၼၼ်ႉ လင်ႁိူၼ်းမီး ၂ဝ⁠ဝ ပၢႆလႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမီး ၁၀၀၀ ပၢႆၵူၺ်း။ ၵမ်ႉၼမ်ပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းမွၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ် မူၵ်းၵိူဝ်ယဝ်ႉ။ တႃႇမူၵ်းၵိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်လိၼ်ၼဵဝ်ၼႆႉ လႆႈၵႂႃႇဢဝ်တီႈ ၼွင်ဢတုတ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ တေႃးၵျီးတၢၼ်း ၽၢႆႇႁွင်ႇဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၢႆးလင်မႃး ဢဝ်ဝၢၼ်ႈသွင်ဝၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဝၢၼ်ႈၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ၽၢႆႇဢွၵ်ႇလႄႈ ဝၢၼ်ႈတေႃႇပလွႆး ၽၢႆႇတူၵ်းၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်းၼႆယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ်ၼၼ်ႈ ၶိုၼ်းၸႅၵ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ပွတ်းႁွင်ႇ လႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်း ထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ၼႆႉ လတ်းတၢင်းတူၵ်းတၢင်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းသေလႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵိင်ႇၽႄႁွင်ႈၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈတေႃႇပလွႆး လႄႈ ႁွင်ႈတူၵ်ႉၶွင်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ လႆတၢင်းႁွင်ႇတၢင်းၸၢၼ်း ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်းၼႆႉ မီး တူၼ်ႈမၢၵ်ႇဢုၼ်၊ တူၼ်ႈမၢၵ်ႇမု ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပဵၼ်ဢၼ် သႃႇယႃႇဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ၵူၼ်းၸိူဝ်းယူႇ ပွတ်းၽၢႆႇၼႂ်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်သူၼ်ႁိူၵ်ႈသေ ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းပၢင်ႇၸမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁဵတ်းၵိၼ်ႁႆႈၼႃးယဝ်ႉ။

တီႈၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးၽြႃးလေႃႇ တိလေႃးၵမၢၼ်ႇၵူႇ ဢၼ်လေႃႇမႃး မိူဝ်ႈပီ ၁၂၆၇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈႁိမ်းၽြႃးလူင်ၼၼ်ႉမီးဝႆႉ တူၼ်ႈၽေႃးထိ ဢၼ်ပၢင်းမႃးတီႈ မႁႃႇၽေႃးထိပုတ်ႉထၵႃႇယႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈႁူဝ်ဝဵင်းၼၼ်ႉ မၼ်းဝႆႉ ဢသျေႉၵျွင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈလႄႇပေႃႇၵျွင်းၵျီး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မေတႃႇလင်ႇၵႃႇယ ဢၼ်ပူင်သွၼ်ပၼ် ၵျၢမ်း အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟကျမ်း ပၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇတိၼ်ႇၵၸႃႇ ၽွင်းမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼင်ႈၵျွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇသူၺ်ႇမိၼ်းဝုၼ်ႇ တႄႇတင်ႈမႃး ငႅတ်ႉတႂိၼ်းၵျွင်း (ႁွင်ႉ) ၵျွင်းမႁႃႇသတိပထၢၼ်ႇ၊ ၵျွင်းၵႂိၼ်း ႁွင်ႉ တမိၵႃႇယူင်ႇၵျွင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈသူရိၼ်ႇတ ၸဝ်ႈဢၼ်ပဵၼ် တပႄးဢွၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇလႄႇတီႇၼင်ႈၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၵျႃးၵျွင်း ႁွင်ႉ ၵျွင်းသူၺ်ႇၵျိၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ဦးဣန္ဒဝံသ ၸဝ်ႈပဵၼ်တပေးဢွၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မဟာဝိသုဒ္ဓါရုံ ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ပျိၼ်ႇထွင်ႇၵျွင်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝဵင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႄႉ မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်းယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉ (႑) ၵေႃႉမူးတႅၵ်ႉ (႒) ဢိၼ်ႇတၼႃႇပူႇရတႅၵ်ႉ (႓) ထၢၼ်းမၼႅင်ႇတႅၵ်ႉ (႔) မူၵ်ႉၵျုၼ်းတႅၵ်ႉ (႕) ၵူဝ်းတွင်ႇတႅၵ်ႉ ၼႆသေ မီးတႅၵ်ႉ ႁႃႈတႅၵ်ႉ ဝၢၼ်ႈ ႕႘ ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူၼ်း ပွတ်းၸၢၼ်းၸမ်ႉ (႑) မျူဝ်ႉၵူင်းတႅၵ်ႉ (႒) တေႃႇၵူးတႅၵ်ႉ (႓) ၵၺိၼ်ႇၵူင်းတႅၵ်ႉ (႔) ၸေးမတွႆႇတႅၵ်ႉ (႕) ၵမႃႇပႃႇတႅၵ်ႉ ၼႆသေ မီး တႅၵ်ႉႁႃႈတႅၵ်ႉ ဝၢၼ်ႈ ႔႕ ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။

ႁဵတ်းတၢင်းလူင်ဝႆႉၸွမ်း တေႃးတၢၼ်းၵျီး လႄႈ ၵႂိၼ်းဢၸတ်ႉသေ သိုပ်ႇဢဝ် ဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း တင်း ဝဵင်းတုၼ်ႇတေး ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းသၢႆတၢင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးလႄႈ ၸလွပ်ႈတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ မေႃပိုၼ်းၶဝ်လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ၵွင်းမူးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႄႇမႃး ၽွင်းမိူဝ်ႈပႂ်ႉႁၢပ်ႉ တဖုဿ၊ ဘလ္လိက ဢၼ်ပၢင်းသဵၼ်ႈၶူၼ်ႁူဝ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမႃးၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် ၽြႃးသၢၼ်ႇတေႃႇၵျူဝ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢၼ်မီးတီႈ ဝၢၼ်ႈတေးတၼေႃး ဢၼ်ပဵၼ် ၵျႅၵ်ႉတေးၵၼွင်ႇ(ၽြႃးၸိတ်ႉပိၼ်ႇၵူင်း) ႁွင်ႉ ၽြႃးတေတၼေႃး၊ တီႈဝၢၼ်ႈဢိင်ႇၵလူင်း ၵျႅၵ်ႉဢၢၼ်ႉၶလုၼ်း (ၽြႃးၶျွင်ႇဢိၼ်း) ႁွင်ႉ ၽြႃးဢိင်ႇၵလူင်း၊ တီႈဝၢၼ်ႈသပၵၢၼ်ႇ (ဝၢၼ်ႈမူင်ႉသၢၼ်းၸႃး)ၼၼ်ႉ ၵျႅၵ်ႉလႃႇပၵၢၼ်ႇ (ၽြႃးမူင်ႉသၢၼ်းဢိၼ်း) ႁွင်ႉ ၽြႃးသပၵၢၼ်ႇ၊ တီႈဝၢၼ်ႈ လႅၵ်ႉၶၢႆႉၼၼ်ႉ ၽြႃးလႅၵ်ႉၶၢႆႉ၊ တီႈဝၢၼ်ႈၵေႃႉမူးၼၼ်ႉ ၵျႅၵ်ႉၵေႃႉမူး (ၽြႃးၵုၼ်ပႅၼ်) ႁွင်ႉ ၽြႃးၵေႃႉမူး၊ တီႈဝၢၼ်ႈၽရလူင် ၼၼ်ႉ ၽြႃးၽရလူင် မီးဝႆႉ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၼိူဝ်သဵၼ်ႈသၢႆတၢင်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉမီးၶူးဝဵင်းဢၼ်ၵဝ်ႇဝႆႉလႄႈ တႃႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝၢၼ်ႈမျူဝ်ႉၵူင်း ( မြို့ကုန်းရွာ) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၽၢႆႁွင်ႇၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်းၼၼ်ႉ မီးၵျႅၵ်ႉပတ်ႉတေႃးယ တီႈဢဝ် သြႃႇၸဝ်ႈတိင်ႇၸႃႇ ဢဝ်ဝႃႇမႃး တီႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမယၢၼ်းၼၼ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဢၼ်လူႉၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပွတ်းၸၢၼ်း ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်းပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ မီး ဝၢၼ်ႈလႅတ်ႉၶူၵ်ႉၵူင်း ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ် ဢွင်ႈလိုဝ်ႈသဝ်းၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈမူၵ်ႉၵျုၼ်းတႅၵ်ႉၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ ၵွင်းမူးလူင်တၵူၵ်ႉ လႄႈ ဝၢၼ်ႈတၼူၵ်ႉၵိၼ်း ဢၼ်တူၺ်းထိုင် မႄႈၼမ်ႉတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ တီႈထၢၼ်းမၼႅၵ်ႇတႅၵ်ႉၼၼ်ႉ မီးဝၢၼ်ႈ ထၢၼ်းမၼႅင်ႇ ဢၼ်ႁုင်ၵိူဝ်ပၢင်ႇလၢႆႇသေ မၢၵ်ႈမီးမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ၵူဝ်ႇၵူဝ်း (ကို⁠ကိုကျွန်း) သွင်ၵုၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းပွတ်းၸၢၼ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ဢၼ်ၵဵပ်းမိူဝ်ႈ ပီ ၁၉၅၃ ၼၼ်ႉ မီးမႃး ၄၉၇၂ လႄႈ လင်ႁိူၼ်း မီး ၈၂၉ ၼႆယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၵုၼ်းၶျၢၼ်ႇၵူင်း ၼႆႉ မီႈဢွင်ႈတီႈၵိူတ်ႇ ၸႃႇတိ မေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈ မေႃတႅမ်ႈဝၵ်း မိၼ်းတုဝုၼ်ႇ (ဢူးဝုၼ်ႇ) လႄႈ ၼွင်ႉယိင်း မေႃတႅမ်ႈဝွၵ်း ၼုယဵၼ်ႇ (တေႃႇၼုယဵၼ်ႇ) ယဝ်ႉ။