ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ

ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
	ၸိုဝ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း:; Administrative divisions of Myanmar
	A clickable map of Burma/Myanmar exhibiting its first-level administrative divisions.
လိူင်ႈ	Unitary state
ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်	မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ႁူဝ်ၼမ်	(မိူဝ်ႈ 2015)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း	286,627 (ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်) - 7,360,703 (ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ)
ဢေႇရိယႃႇ	7,054 ပၼ်ႇမူၼ်း ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (2,724 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း) (ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼေႇပျီႇတေႃႇ) - 155,801 ပၼ်ႇမူၼ်း ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (60,155 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း) (ၸႄႈမိူင်းတႆး)
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ	လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၼႃႈလိၼ်ၽႄ	ၸႄႈတွၼ်ႈ; ၸႄႈဝဵင်း; ပွၵ်ႉ လႄႈ ဢိူင်ႇ; ဝၢၼ်ႈ

တီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႈ လႆႈၸႅၵ်ႇၽႄၼႃႈလိၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉ မီး 21 ဢၼ်ယဝ်ႉ။

ပိူင်သႅၼ်း	ဢင်းၵိတ်ႉ	ႁူဝ်ၼမ်
ၸႄႈမိူင်း	State	7
ၸႄႈတိူင်း	Region	7
ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်	Union Territory	1
ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	Self-Administered Zone	5
တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	Self-Administered Division	1

ဢၼ်ဝႃႈ ၸႄႈတိူင်း (မၢၼ်ႈ: တိုင်းဒေသကြီး)ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈႁွင်ႉမႃး မိူဝ်ႈလိူၼ်ဢေႃးၵၢသ်ႉ ပီ 2010 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ^[1] လိူဝ်သေၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇလႄႈ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ ၸႄႈတိူင်းဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ႁႃႈဢၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ မိူၼ်ၵၼ်တင်းၸိုဝ်ႈ ၸႄႈလူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ၼႆႉပဵၼ် ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းယူႇၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းယူႇဢေႇသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်ဢေႇရိယႃႇၼႃႈလိၼ်ဝႃႈၸိုင် ၸႄႈမိူင်းတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈသေ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ သမ်ႉပဵၼ်ဢၼ်လဵၵ်ႉသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်းတႆးၼႆ့ တၢင်းၵႂၢင်ႈမၼ်းမီး (61090) လွၵ်းလၵ်းသေ ဢၼ်ၵႂၢင်ႈသေပိူၼ်ႈထီႈသွင်ႉၸမ်ႉပဵၼ် ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး (36535)လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းလႄႈ ၸႄႈတိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းၸႅၵ်ႇၽေႁဵတ်းပဵၼ်ဝႆႉ ၸႄႈတွၼ်ႈ ဝႆႉဢေႃႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး သိုပ်ႇၸႅၵ်ႇၽေဝႆႉ ၸႄႈတွၼ်ႈထႅင်ႈ ပဵၼ်ဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်း၊ ပွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇ လႄႈ ဝၢၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ

ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၸႄႈမိူင်းလႄႈ ၸႄႈတိူင်း

ၸိုဝ်ႈဢင်းၵိတ်ႉ	ၸိုဝ်ႈတႆး	ၸႄႈလူင်	ISO^[2]	ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်	ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	ဢေႇရိယႃႇ (km²)	ပိူင်သႅၼ်း
Ayeyarwady Region	ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ	ဝဵင်းပတဵင်ႇ	MM-07	ပွတ်းတႂ်ႈ	6,184,829^[3]	35,031.8	ၸႄႈတိူင်း
Bago Region	ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်	ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ်*	MM-02	ပွတ်းတႂ်ႈ	4,867,373^[3]	39,402.3	ၸႄႈတိူင်း
Chin State	ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်း	ဝဵင်းႁႃးၶႃး	MM-14	ပွတ်းတူၵ်း	478,801^[3]	36,018.8	ၸႄႈမိူင်း
Kachin State	ၸႄႈမိူင်းၶၢင်	ဝဵင်းၸႄႈၼႃး	MM-11	ပွတ်းႁွင်ႇ	1,689,441^[3]	89,041.8	ၸႄႈမိူင်း
Kayah State	ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်	ဝဵင်းလွႆၶေႃ	MM-12	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	286,627^[3]	11,731.5	ၸႄႈမိူင်း
Kayin State	ၸႄႈမိူင်းယၢင်း	ဝဵင်းၽဢၢၼ်ႇ	MM-13	ပွတ်းၸၢၼ်း	1,574,079^[3]	30,383	ၸႄႈမိူင်း
Magway Region	ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း	ဝဵင်းမၵူၺ်း	MM-03	ပွတ်းၵၢင်	3,917,055^[3]	44,820.6	ၸႄႈတိူင်း
Mandalay Region	ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ	ဝဵင်းတႃးလိူဝ်ႇ	MM-04	ပွတ်းၵၢင်	6,165,723^[3]	37,945.6	ၸႄႈတိူင်း
Mon State	ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း	ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ	MM-15	ပွတ်းၸၢၼ်း	2,054,393^[3]	12,296.6	ၸႄႈမိူင်း
Rakhine State	ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ	ဝဵင်းၸတ်ႉတူၺ်ႇ	MM-16	ပွတ်းတူၵ်း	3,188,807^[3]	36,778.0	ၸႄႈမိူင်း
Shan State	ၸႄႈမိူင်းတႆး	ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး**	MM-17	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	5,824,432^[3]	155,801.3	ၸႄႈမိူင်း
Sagaing Region	ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း	ဝဵင်းၸႄႈၵႅင်း	MM-01	ပွတ်းႁွင်ႇ	5,325,347^[3]	93,704.8	ၸႄႈတိူင်း
Tanintharyi Region	ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ	ဝဵင်းထဝႄႇ	MM-05	ပွတ်းၸၢၼ်း	1,408,401^[3]	44,344.9	ၸႄႈတိူင်း
Yangon Region	ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ	ဝဵင်းတႃးၵုင်ႈ	MM-06	ပွတ်းတႂ်ႈ	7,360,703^[3]	10,267.7	ၸႄႈတိူင်း
Naypyidaw Union Territory	ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼေႇပျီႇတေႃႇ	ၼေႇပျီႇတေႃႇ	MM-18	ပွတ်းၵၢင်	1,160,242^[3]	7,054	ၼႃးလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်

* ပေႃးဢဝ်သၢႆငၢႆၼႃႈလိၼ် ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ဝႃႈၼႆ ဢၼ်ပဵၼ်သၼ်လွႆလူင် သၼ်လွႆပႃႇၵိူဝ်ၼႆႉ တတ်းၶၼ်ႈဝႆႉ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇလႄႈ ပွတ်းတူၵ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ် ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈလူင် ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်လႄႈ ဝဵင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ၼႆႉပဵၼ်ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ် သေတႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈဢၼ် လုမ်းၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ ပၵ်းဝႆႉတႄႉ တီႈၽၢႆႇပွတ်းဢွၵ်ႇ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ၼႆႉ ပၵ်းသဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတွင်ႇငူႇသေ တွၼ်ႈတႃႇ ၽၢႆႇ ပွတ်းတူၵ်း ၸႄႈဝဵင်းပႃႇၵိူဝ်တႄႉ လႆႈပွၵ်းသဝ်းလုမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉ ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းပျီႇ ၼႆယဝ်ႉ။

* * ယွၼ်ႉပိူဝ်ႉဝႃႈ ဢေႇရိယႃႇ ၼႃႈလိၼ် မိူင်းတႆး ၼႆႉ မၼ်းၵႂၢင်ႈႁႅင်းၼႃႇလႄႈ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၸႄႈလူင်မိူင်းတႆးၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇလုမ်းၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းတႆးၼႆႉ လႆႈၸႅၵ်ႇဝႆႉ ပေႃးဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းတႆး (ပွတ်းၸၢၼ်း) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ၊ ပေႃးဝႃႈတွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းတႆး (ပွတ်းႁွင်ႇ) ၸမ်ႉ လႆႈပၵ်းသဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ သေ ပေႃးဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းတႆး (ပွတ်းဢွၵ်ႇ) ၸမ်ႉ လႆႈပၵ်းသဝ်း လုမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉ ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ တီႈၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဝဵင်းဢၼ်ပၵ်းဝႆႉ လုမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မီးၵႂႃႇ (3) ဝဵင်းယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်လႄႈ တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

ၸိုဝ်ႈဢင်းၵိတ်ႉ	ၸိုဝ်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇ	ၸႄႈလူင်	ဢွင်ႈတီႈ	ပိူင်သႅၼ်း
Danu Self-Administered Zone	ၼႃႈလိၼ်ထၼုၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	ဝဵင်းပၢင်းတရႃႉ	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
Kokang Self-Administered Zone	ၼႃႈလိၼ်ၵူဝ်းၵၢင်ႉၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	ဝဵင်းလဝ်ႉၵႆႇ	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
Naga Self-Administered Zone	ၼႃးလိၼ်ၼႃႇၵၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	ဝဵင်းလႁႄႇ	ပွတ်းႁွင်ႇ	ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
Pa-O Self-Administered Zone	ၼႃႈလိၼ်ပဢူဝ်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	ဝဵင်းႁူဝ်ပူင်း	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
Pa Laung Self-Administered Zone	ၼႃးလိၼ်ပလွင်ႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	ဝဵင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
Wa Self-Administered Division	တိူင်းဝႃႉၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ	ဝဵင်းႁူဝ်ပၢင်ႇ	ပွတ်းဢွၵ်ႇ	တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

ပိူင်သၢင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ

ဢၼ်ပဵၼ် လွၵ်းလၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၸႄႈမိူင်း၊ ၸႄႈတိူင်းလႄႈၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ လႆႈၼႄဝႆႉ တီႈၼႂ်း လၵ်းမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[4]

ၸႄႈမိူင်းလႄႈ ၸႄႈတိူင်း

ဢၼ်ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းလႄႈ ၸႄႈတိူင်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်း လႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸႄႈတိူင်း ၸိူဝ်းဢၼ် ၸွမ်ၽွင်း၊ ၶုၼ်ၽွင်း လႄႈ ၸွမ်သိုင်ႇၾိင်ႈၶဝ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢုပ်ႉပိူင်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸႄႈမိူင်း လႄႈ လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸႄႈတိူင်း ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃး တႅၼ်းၽွၼ်းလိူၵ်ႈတၢင်ႇလႄႈ တႅၼ်းၽွၼ်းၵူၼ်းသိုၵ်းတတ်ႉမတေႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ ပဵၼ် ၽၢႆႇမၵ်းမၼ်ႈသိုင်ႇၾိင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼေႇပျီႇတေႃႇ

တီႈၼႂ်း လၵ်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (ပီ 2008) တီႈ တွၼ်ႈ (50) ၼၼ်ႉမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ ဢဝ် ၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သေ၊ တူဝ် ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈၵေႃႉ ဢုပ်ႉပိူင်ႇၵႂႃႇဝႃႈၼႆဝႆႉယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃလႄႈ တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

တီႈၼႂ်းၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်းၼႆႉ

ၼႃႈလိၼ် ၼႃႇၵ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

တီႈၼႂ်း မိူင်းတႆးၼႆႉ

ၼႃႈလိၼ် ပလွင်ႈ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
ၼႃႈလိၼ် ၵူဝ်းၵၢင်ႉ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
ၼႃႈလိၼ် ပဢူဝ်း ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
ၼႃႈလိၼ် ထၼု ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
တိူင်း ဝႃႉ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

သၢႆပိုၼ်း

ပၢၼ်ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇဢင်းၵိတ်ႉ

မိူဝ်ႈပီႊ 1900 ၼၼ်ႉ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (မိူင်းမၢၼ်ႊ)ၼႆႉ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်တႂ်ႈမိုဝ်း ဢင်းၵိတ်ႉဢိၼ်းတီးယႃးဢၼ်ၼိူင်ႈသေ ၸူးၸႅၵ်ႇၽႄဝႆႉဝႃႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းတႂ်ႈ လႄႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းၼိူဝ်ၼႆ ၸႅၵ်ႇႁဵတ်းသွင်တွၼ်ႈသေ ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းတႂ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ၊ ဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ ပႃႇၵိူဝ်လႄႈတၼိၼ်းတႃႇရီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈလူင်တႄႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းၼိူဝ်ၸမ်ႉ မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ၊ မိၼ်းပူး၊ ၸႄႈၵႅင်း၊ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ လႄႈ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းသေ ၸႄႈလူင်တႄႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉၸမ်ႉဝႃႈပဵၼ် မိူင်းသၼ်လွႆသေ၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် (ၵယႃး) ၼႆႉဝႆႉဝႃႈပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ယၢင်းလႅင်ၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူင်းတႆးသမ့်ဝႃႈ ပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းၸဝ်ႈၾၼႆသေ၊ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇသမ်ႉ ဝႃႈပဵၼ်တိူင်းရၶႅင်ႇၼႆ မၵ်းမၢႆဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမေႃႇလမႅင်ႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈသထူင်ႇ ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းယၢမ်းလဵဝ်လႄႈသင်၊ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉယူႇ တီႈၼႂ်း မိူင်းယၢင်းယၢမ်းလဵဝ်လႄႈသင် ႁူမ်ႈၵၼ်သေ မၵ်းမၢႆဝႃႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတၢၼ်ႇလုၼ်ႇ (ၼမ်ႉၶူင်း)၊ ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈထဝႄႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမျဵၵ့် ဢၼ်မီးယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ ႁုပ်ႈၵၼ်သေ မၵ်းမၢႆဝႃႈပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ တိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ ဝႃႈၼၼ်မႃးယဝ်ႉ။

လၢႆးၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢၼ်မီးဝႆႉယူႇၼႂ်း တိူင်းတႃႈၵုင်ႈယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းၸၢၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ပႃးၼႂ်း တိူင်းပႃႇၵိူဝ်သေ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမၢၼ်ႈမေႃႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမျိတ်ႉၵျီးၼႃး ဢၼ်မီးၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းၶၢင်ယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း တိူင်းၸႄႈၵႅင်းမႃးယဝ်ႉ။

ထိုင် 1940 ၼၼ်ႉ ဢဝ် တိူင်းမိၼ်းပူး ၶိုၼ်းမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ် တိူင်းမၵူၺ်းသေ ဢဝ်တိူင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ ၶၢႆႉၶဝ်ႈတႂ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ဝၢႆးလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ

ဝၢႆးသေလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈ မိူဝ်ႈပီ 1948၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉသေ ၶိုၼ်းၸႅၵ်ႇဢဝ် သၼ်လွၼ်ၶျၢင်း ၵႃႈတီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇသေၵေႃႈ ၶိုၼ်းၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸႄႈတိူင်းဝိသဵတ်ႇၶျၢင်း မႃးၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမၢၼ်ႈမေႃႇ လႄႈ ၼႃႈလိၼ်ၸႄႈၼႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ ဢမ်းႁတ်ႉ၊ သထူင်ႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတွင်ႇငူႇ ဢၼ်မီးဝႆႉယူႇတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇၼၼ်ႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းမႃးယဝ်ႉ။ ဢဝ်ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်း ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးၸဝ်ႈၽဢုပ်ႉၼၼ်ႉသေ ၸူးဢဝ်ၸႄႈမိူင်းဝႃႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေၵေႃႈ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ်မႃး မိူင်းတႆးယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1952 ၼၼ်ႉ ဢဝ် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် (မၢၼ်ႈ: ကရင်နီပြည်နယ်) ၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် (မၢၼ်ႈ: ကယားပြည်နယ်)ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1964 ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇမႃးတီႈ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်လူၺ်ႈ သိုင်ႇၾိင်ႈလွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇသေလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမေႇယုၼႃႈလိၼ်ၶၼ်ႈ ဢၼ်မီးမႃးၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းဢဝ်သႂ်ႇတႂ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၽႄမွင်းတေႃး ဢၼ်မီးတႂ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၸိတ်ႉတူၺ်ႇၼၼ်ႉ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸႄႈတွၼ်ႈ ၵဵင်းတုင်၊ မိူင်းတူၼ်၊ တႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵုၼ်လူင်ၼႃႈလိၼ်ႈၶၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းႁဵတ်းပၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းတုင်၊ ၸႄႈတွၼ်ႈၵုၼ်လူင်၊ ဢၼ်ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ၶၼ်ႈၸႄႈတွၼ်ႈပူႇတႂ်းပွတ်းဢွၵ်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းမၵ်းမၼ်ပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈပူႇတႂ်း)သေ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈၼႃႈလိၼ်ၶၼ်ႈလေႃးၶွင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းဢဝ်သႂ်ႇၶဝ်ႈတႂ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး မႃးယဝ်ႉ။

ထိုင်ပီ 1972 ၼၼ်ႉ ဢဝ် ၸႄႈတွၼ်ႈ ႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမေႃႇပီႇၼၼ်ႉ ၶၢႆႉၶဝ်ႈတႂ်ႈ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈမႃးယဝ်ႉ။

ပီ 1974 ပၢၼ် ဢူးၼေႇဝိၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈတိူင်းဝိသဵတ်ႇၶျၢင်းၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈႁွင်ႉပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်းမႃးသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈလူင် ဝဵင်းၾလမ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶၢႆႉဢဝ် ဝဵင်းႁႃးၶႃးပဵၼ်ၸႄႈလူင်မႃးယဝ်ႉ။ ဢဝ် ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇမႃးသေ၊ ဢဝ် ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ႁဵတ်းပဵၼ်ၸႄႈလူင် ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းသေ၊ ဢဝ် ဝဵင်းထဝႄႇ ႁဵတ်းပဵၼ်ၸႄႈလူင် ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇမႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈတိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းမႃးယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေပီ 1995 မႃး ယွၼ်ႉလွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်တင်း တပ်ႉသိုၵ်းၶၢင်လွတ်ႈလႅဝ်းသေ ဢဝ် ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးသေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉတီႈ ၶွင်ႇၸီႇၸိုင်ႈမိူင်းၵတ်းယဵၼ်လႄႈ ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသေ ဝၢႆးတေႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ ပီ 1997 ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 15 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈမႄးၽွတ်ႈႁႅၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၸိုင်ႈမိူင်း၊ ဢိင်ၼိူဝ်သၢႆငၢႆလွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇသေလႄႈ လႆႈလႅၵ်ႈၸိူဝ်းပဵၼ် ဝဵင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ပွၵ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈႁဵတ်းလွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ် ၶေႃႈပူင်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်း ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 27.8.99 ၼၼ်ႉ ဢဝ် ၸႄႈတွၼ်ႈပျီႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႇယႃႇဝတီႇ ဢၼ်မီးတီႈ ပွတ်းတူၵ်းၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ေသ ႁဵတ်းပဵၼ်ၸႄႈတိူင်ၽႄ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ႇ (ပွတ်းတူၵ်း) မႃးယဝ်ႉ။

လၵ်းမိူင်း ပီ 2008

ဢိင်ၼိူဝ်လၵ်းမိူင်း ပီ 2008 သေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸႄႈတိူင်းၸဵတ်းတိူင်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈႁွင်ႉဝႃႈ ၸႄႈတိူင်းလူင် (မၢၼ်ႈ: တိုင်းဒေသကြီး)မႃးယဝ်ႉ။^[5] လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ၸႄႈလူင်ၼေႇပျီႇတေႃႇၶဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ မၵ်းမၼ်ႈ ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃလႄႈ တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[5]^[6]

ၸိူဝ်းပဵၼ် တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ လႄႈ ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ -

(ၵ) ၼႂ်းၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်းၼၼ်ႉ ဢဝ် ၸႄႈဝဵင်းလႄႇသျီး၊ ၸႄႈဝဵင်းလႁႄႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၼၢၼ်းယုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ၼႃႇၵၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ၊
(ၶ) ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းတႆး ဢဝ် ၸႄႈဝဵင်းယႂႃႇငၢၼ်ႇလႄႈ ၸႄႈဝဵင်းပၢင်းတရႃႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ် ၼႃးလိၼ်ထၼုၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ၊
(င) ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းတႆး ဢဝ် ၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပူင်း၊ ၸႄႈဝဵင်းသီႇသႅင်ႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းပၢင်လွင်း ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ပဢူဝ်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ၊
(ၸ) ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းတႆး ဢဝ် ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းမၢၼ်ႈတူင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ပလွင်ႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ၊
(သ) ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းတႆး ဢဝ် ၸႄႈဝဵင်းၵုင်းၸၢင်ႉ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းလဝ်ႉၵႆႇ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ် ၵူဝ်းၵၢင်ႉ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ၊
(ၺ) ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းတႆး ဢဝ် ၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပၢင်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းမႂ်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းပၢင်ဝၢႆ၊ ၸႄႈဝဵင်းၼႃးၽၢၼ်း၊ ဝဵင်းမၢၵ်ႇမင်ႉ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းပၢင်သၢင်း ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ် တိူင်း ဝႃႉ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ။

မိူဝ်ႈပီ 2010 ဢေႃးၵၢသ်ႉ 20 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃး ဢဝ်တိူင်းၸဵတ်းတိူင်း ႁဵတ်းပဵၼ် ၸႄႈတိူင်းလူင်(မၢၼ်ႈ: တိုင်းဒေသကြီး)၊ ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း တိူင်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ (မၢၼ်ႈ: ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတိုင်း) လႄႈ ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ (မၢၼ်ႈ: ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ)၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းတီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[1]

ၸိူဝ်းလီတူၺ်းထႅင်ႈတၢင်ႇဢၼ်ႇ

ၽိုၼ်ဢိင်

↑ ^1.0 ^1.1 "တိုင်းခုနစ်တိုင်းကို တိုင်းဒေသကြီးများအဖြစ် လည်းကောင်း၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ တိုင်းနှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသများ ရုံးစိုက်ရာ မြို့များကို လည်းကောင်း ပြည်ထောင်စုနယ်မြေတွင် ခရိုင်နှင့်မြို့နယ်များကို လည်းကောင်း သတ်မှတ်ကြေညာ" (in ၽႃႇသႃႇမၢၼ်ႊ)၊ Weekly Eleven News၊ 2010-08-20။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2010-08-23။။
↑ ISO 3166-2:MM (တွၼ်ႈတႃႇၼႃႈလိၼ်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ISO 3166-2 ၶူတ်ႉ)
↑ ^3.00 ^3.01 ^3.02 ^3.03 ^3.04 ^3.05 ^3.06 ^3.07 ^3.08 ^3.09 ^3.10 ^3.11 ^3.12 ^3.13 ^3.14 (2015) လိၵ်ႈတၢင်ႇလၢတ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် :ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇလႄႈ သႅၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, The 2014 Myanmar Population and Housing Census. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, ၁၂.
↑ http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/Constitution_of_Myanmar_of_2008.pdf
↑ ^5.0 ^5.1 ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈ ခုနှစ်) [0]=1|၂၀၀၈^[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ] ဖွဲ့စည်းပုံ PDF
↑ ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)

[weekly-1] 1.0 ^1.1 "တိုင်းခုနစ်တိုင်းကို တိုင်းဒေသကြီးများအဖြစ် လည်းကောင်း၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ တိုင်းနှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသများ ရုံးစိုက်ရာ မြို့များကို လည်းကောင်း ပြည်ထောင်စုနယ်မြေတွင် ခရိုင်နှင့်မြို့နယ်များကို လည်းကောင်း သတ်မှတ်ကြေညာ" (in ၽႃႇသႃႇမၢၼ်ႊ)၊ Weekly Eleven News၊ 2010-08-20။ ၶိုၼ်းမႄးၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉယဝ်ႉမိူဝ်ႈ - 2010-08-23။။

[2] ISO 3166-2:MM (တွၼ်ႈတႃႇၼႃႈလိၼ်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ISO 3166-2 ၶူတ်ႉ)

[mip-3] 3.00 ^3.01 ^3.02 ^3.03 ^3.04 ^3.05 ^3.06 ^3.07 ^3.08 ^3.09 ^3.10 ^3.11 ^3.12 ^3.13 ^3.14 (2015) လိၵ်ႈတၢင်ႇလၢတ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် :ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇလႄႈ သႅၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, The 2014 Myanmar Population and Housing Census. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, ၁၂.

[4] ttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/Constitution_of_Myanmar_of_2008.pdf

[2008constbur-5] 5.0 ^5.1 ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈ ခုနှစ်) [0]=1|၂၀၀၈^[ႁဵင်းၵွင်ႉဢၼ်တၢႆႇ] ဖွဲ့စည်းပုံ PDF

[6] ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]